Όπως είναι ευρέως γνωστό, η Ελλάδα είναι η χώρα των καλών σέντερ μπακ, των φιλομαθών αυτοκινητιστών και των λαϊκών μύθων. Οι αστικοί μύθοι είναι ένα μύθευμα, αφού το κράτος μας στα 180τόσα χρόνια της ύπαρξής του μόνο αστική συγκοινωνία κατόρθωσε να φτιάξει. Όχι όμως και αστική τάξη, όπως τουλάχιστον αυτή που περιγράφει ο Βέρνερ Ζόμπαρτ στο κλασικό του έργο, “Ο Αστός”.
Ένας διαδεδομένος λαϊκός μύθος είναι αυτός που υποστηρίζει ότι οι Γερμανοί μας έβαλαν στα Μνημόνια για να μας πάρουν το Ρέτσο έναντι πινακίου φακής. Ένας άλλος λαϊκός μύθος σχετίζεται με όσους έφυγαν τα τελευταία χρόνια εκτός Ελλάδος για να αντιμετωπίσουν την ανεργία και τις κακοπληρωμένες θέσεις εργασίας. Σύμφωνα με τα στοιχεία, οι άνθρωποι αυτοί είναι περίπου μισό εκατομμύριο, σχεδόν το 5% του πληθυσμού, αριθμός διόλου ευκαταφρόνητος. Οι παρεξηγήσεις ξεκίνησαν από τον πρώτο καιρό που άρχισε να παρατηρείται το φαινόμενο. Και από κάποιους που έμειναν «να το παλέψουν εδώ» αλλά και από κάποιους που «δεν την πάλευαν άλλο εδώ» και μετοίκησαν εκτός Ελλάδος.
«Έφυγαν οι καλύτεροι» είναι μια φράση στερεότυπο που ακούγεται πολύ. Η αλήθεια είναι ότι η μεγαλύτερη πλειοψηφία των ξενιτεμένων (δε μου αρέσει η λυρικότητα του όρου αλλά είναι πιο κατανοητός) είναι άνθρωποι με κάποιες υψηλές επαγγελματικές δεξιότητες και εμπειρία, πράγμα απολύτως φυσιολογικό. Αυτοί είχαν και έχουν τις περισσότερες πιθανότητες να αποκατασταθούν σχετικά ευκολότερα επαγγελματικά σε μια άλλη χώρα απ’ ότι οι ανειδίκευτοι εργάτες. Από πού όμως προκύπτει ότι οι έχοντες μιαν επαγγελματική δεξιότητα είναι και οι καλύτεροι μιας κοινωνίας;
Παρατηρώ επίσης ότι κάποιοι από αυτούς που μετανάστευσαν αισθάνονται ένα είδος ανωτερότητας έναντι εκείνων που έμειναν πίσω. Συνεχώς σχολιάζουν τα χάλια της ψωροκώσταινας που δεν έχει σχέση με την πολιτισμένη χώρα στην οποία ζουν και «δεν υπάρχουν σκουπίδια στο δρόμο» και «το λεωφορείο περνάει πάντα στην ώρα του». Το γεγονός ότι πολλά κράτη λειτουργούν πολύ καλύτερα από το ελληνικό είναι γεγονός αναμφισβήτητο. Όμως, δεν λειτουργούν όλα τέλεια και αυτές οι κρίσεις δεν μπορεί να είναι γενικές, ούτε μπορούν να λειτουργούν ως ψυχολογικό έρεισμα ηθικής ανωτερότητας των ξενιτεμένων.
Υπάρχουν και εκείνοι που προσπάθησαν να βρουν εργασία εκτός Ελλάδας, δοκίμασαν αλλά μετά από λίγο καιρό επέστρεψαν. Αυτοί έχουν άλλο τροπάρι. Δεν μπορούσαν να ζήσουν τάχα χωρίς τον ήλιο και το μεσημεριανό τσίπουρο που δεν τα βρίσκεις στις βροχερές, κρύες πεδιάδες του βορρά, εκεί που οι άνθρωποι δεν έχουν ανθρωπιά. Μελίρρυτες δικαιολογίες επαγγελματικής αποτυχίας. Η αποτυχία δεν είναι ηθικά μεμπτή. Έχει συμβεί σε όλους μας.
Άλλοι πάλι χαρακτηρίζουν με φθόνο τους ξενιτεμένους περίπου ως προδότες που εγκατέλειψαν το καράβι την ώρα της κρίσης. Λες και όσοι έφυγαν, ήθελαν να αφήσουν πίσω οικογένειες, γονείς και παιδιά και δεν το έκαναν για λόγους επιβίωσης.
Πέρα από όλες αυτά τα σχόλια που κατακλύζουν τα κοινωνικά δίκτυα, υπάρχει ένα πρόβλημα το οποίο στέκει πέρα από τις ηθικολογίες και τις ψυχολογικές άμυνες του καθενός. Μια χώρα η οποία γηράσκει συνεχώς και που στερείται ένα δυναμικό τμήμα της την ώρα που το χρειάζεται όσο ποτέ, δε φαίνεται να κάνει κάτι για να διεκδικήσει όλους αυτούς τους ανθρώπους. Αντίθετα, κάνει ό,τι μπορεί για να διώξει κι άλλους. Πως θα καλυφθεί το κενό; Μετά από κάποια χρόνια όσοι έφυγαν και έστησαν ξανά τις ζωές τους αλλού, θα είναι πολύ δύσκολο να επιστρέψουν πίσω>
Οι Έλληνες βέβαια από την Ομηρική εποχή αναζητούσαμε άλλους τόπους για να ζήσουμε, πέραν της μητρόπολης. Δεν είναι υπερβολή να πούμε ότι ένα σωρό σύγχρονες πόλεις τις Μεσογείου ιδρύθηκαν από Έλληνες οι οποίοι σε περιόδους οικονομικής δυσπραγίας άφησαν τον άγονο βράχο και αναζήτησαν την τύχη τους αλλού. Τούτο δεν είναι κάτι καλό ή κακό. Είναι γεγονός που το δημιούργησε κάποια ανάγκη. Η ίδια ανάγκη κρύβεται πίσω από το σύγχρονο κύμα φυγής. Η ίδια η πραγματικότητα και όχι οι ιστορίες του φαντασιακού ορισμένων.
Οι άνθρωποι περιορίζουμε το χρόνο στον βιολογικό μας κύκλο και μεγαλοποιούμε γεγονότα που έχουν συμβεί πολλές φορές στο παρελθόν. Διόλου παράξενο που ξανασυμβαίνει. Ας αφήσουμε λοιπόν τους συνανθρώπους μας να ζήσουν όπου κι αν τους ξέβγαλε η θάλασσα των συμπτώσεων που κυβερνά τη ζωή μας.