Μια από τις αγαπημένες μου συνήθειες όταν βρίσκομαι στην πατρίδα είναι μια βόλτα στα βιβλιοπωλεία. Να δω τις νέες κυκλοφορίες. Να βρω καμιά ευκαιρία για κανένα διαμαντάκι που έχει μείνει ξεχασμένο και νοιώθει μοναξιά εκεί στο ράφι. Τέτοια βέβαια βρίσκει κανείς στα bazaar. Έχω πετύχει εκεί ευκαιρίες ανείπωτες. Τρίτομες δοκιμές Σεφέρη με 10 ευρώ, κλασικά ιστορικά δοκίμια με 3. Τα οργανωμένα παλαιοβιβλιοπωλεία βέβαια είναι άλλη υπόθεση. Εκεί χρειάζεται διαφορετική στρατηγική.

Κάθε φορά παρατηρώ τους πάγκους με το τι προτείνει το βιβλιοπωλείο ή ο εκδότης. Τα διαβόητα ευπώλητα. Και κάθε φορά βλέπω τα ίδια πράγματα. Δεκάδες μυθιστορήματα στην πλειοψηφία τους γραμμένα από γυναίκες συγγραφείς. Και αναρωτιέμαι πάντα τι αξία έχουν όλα αυτά τα δεκάδες βιβλία αλλά και ποιοι τα διαβάζουν. Ένας δάσκαλος κάποτε περιέγραφε μια τεχνική για να δεις αν ένα μυθιστόρημα είναι καλό. Ποτέ δεν ξεκινάς από την αρχή. Άνοιξε τυχαία μια σελίδα στη μέση περίπου και άρχισε να διαβάζεις. Σε δυο τρία διαφορετικά σημεία. Αν σου κεντρίσουν το ενδιαφέρον, το βιβλίο μάλλον κάτι λέει.

Κάνω συχνά αυτό το κολπάκι. Τις προάλλες έκανα το ίδιο με δυο-τρία από δαύτα. Ανοίγω λοιπόν ένα μιας κάποιας Βικτωρίας Ουγκίδου και διαβάζω: «Η Πέννυ δεν μπορούσε να πιστέψει ότι ο Ντένης της είπε αυτά τα λόγια. Ήταν αδύνατο να παραδεχθεί ότι τέλειωσαν. Τόσα χρόνια δοσμένη σε αυτή τη σχέση που έδωσε τα πάντα τέλειωσαν με ένα παγωμένο τηλεφώνημα. Το κρύο δυνάμωσε απότομα. Μα ήταν η ψυχή της που πάγωσε το δωμάτιο και όχι ο βοριάς που λυσσομανούσε, λες και τα στοιχεία της φύσης είχαν συνεννοηθεί μυστικά…». Τέτοιο ταλέντο. Τρίτο σε πωλήσεις, λέει ο σχετικός πίνακας. Πιάνω άλλο αστυνομικό μυθιστόρημα του Αντώνη Τσεχοφάκη με τίτλο «Ο δολοφόνος ήταν ο γιατρός». Τα ίδια και χειρότερα. Μα πρώτο σε πωλήσεις.

Πιο κάτω στα ράφια με τις ποιητικές συλλογές το πράγμα αρχίζει και γίνεται εκνευριστικό. Υπάρχουν βέβαια Σεφέρης, Ελύτης, Ρίτσος, Βάρναλης, Καβάφης. Θεωρώ γιατί είναι απλώς γνωστοί. Πουλάνε όχι γιατί τους διαβάζει κανείς στα σοβαρά πλην ελαχίστων αλλά από νεοπλουτισμό. Θα βρεις και Αναγνωστάκη ο οποίος είναι και της μόδας στα σόσιαλ μύδια. Θα βρεις και Πατρίκιο. Φυσικά και Δημουλά. Η έκδοση απάντων του Σολωμού χωμένη στο βάθος. Ψάχνω πολύ καιρό να βρω Παπατσώνη σε κάποιο ράφι. Να βρω Βρεττάκο. Να βρω Σικελιανό. Επί ματαίω, που λεν και στο χωριό μου. Πρέπει να τους  τα ζητήσεις. Δεν προβάλλονται αυτοί. Και ξάφνου ξεπροβάλλει στην προθήκη  η τελευταία ποιητική συλλογή κάποιου Αλκίνοου Μπουνιά, γνωστού τηλεμαϊντανού. Μπουνιά στο στομάχι.

Είσαι υπερβολικός και ελιτίστας, μου λέει συνεχώς η συμβία μου. Ποιος σου είπε ότι θέλουν να διαβάσουν Ντοστογιέφσκι και Κάφκα και Ουάιλντ και ότι εσύ θεωρείς καλό.. Η άλλη θέλει να διαβάσει για να ξεσκάσει. Δε θέλει να γεμίσει το κεφάλι της με βαριά φιλοσοφία. Έχει χωρίσει με το γκόμενο και θέλει να δει τον εαυτό της στο βιβλίο. Να μουσκέψει με δάκρυα δέκα πακέτα χαρτομάντηλα. Ποιος είσαι εσύ που θα κρίνεις τι είναι καλό και τι δεν είναι; Ποιος σε βάφτισε κριτικό λογοτεχνίας; Σωστά. Πρωταγορική η θέση άλλωστε. Πάντων χρημάτων μέτρον άνθρωπος. Και ο τίτλος «κριτικός λογοτεχνίας» είναι μάλλον προσβλητικός με αυτά που μας προτείνουν οι κριτικοί. Άλλωστε, που να φτουρήσει η γνώση της μειοψηφίας στη γνώμη της πλειοψηφίας.

Στην μαζική καταναλωτική εποχή που ζούμε (και που χάνεται κάτω από τα πόδια μας εδώ και έξι χρόνια) δεν υπάρχουν ιεραρχίες. Υπάρχει μόνον η αναζήτηση της ευχαρίστησης τώρα. Η αυτοπραγμάτωση νοείται μόνον ως κατανάλωση ποσοτήτων. Η τέχνη ακολουθεί και αυτή τους νόμους της μαζικής παραγωγής. Εκατοντάδες βιβλία που είναι τα ίδια. Εκατοντάδες τραγούδια που είναι τα ίδια. Εκατοντάδες ταινίες που είναι ίδιες. Οι εκδότες και οι εταιρείες παραγωγής το ξέρουν. Με Κάφκα θα ασχολούμαστε τώρα. Είχε και προβλήματα με τον πατέρα του, πήγε σε έναν πύργο, δικάστηκε και μεταμορφώθηκε σε κάτι. Αλλά δε θυμάμαι τώρα. Νομίζω μετά άνοιξε κι αλυσίδα καταστημάτων με ηλεκτρικά είδη.

« Η κόκκινη Πόρσε ανέβαινε σβέλτα τις στροφές στους λόφους που ενώνονταν αρμονικά μετά τον πράσινο τάπητα της πεδιάδας . Ο ήλιος έγερνε κουρασμένος πίσω από τις βουνοκορφές στην αγκαλιά της πορτακαλένιας κλίνης του. Η σκέψη του κορμιού της είχε καρφωθεί στο μυαλό του. Δεν μπορούσε να ζήσει χωρίς αυτή. Στο δερμάτινο κάθισμα του συνοδηγού το κουτί με το μονόπετρο ακουμπούσε στην πλάτη του καθίσματος. Του έριξε μια κλεφτή ματιά, ώσπου ξαφνικά…»

Γιάννης Φελεμέγκας