Οι συχνοί καβγάδες ανάμεσα στα αδέλφια και η εκδήλωση ζήλειας είναι ένα από τα πιο συνηθισμένα θέματα που προβληματίζουν τους γονείς. Ο ανταγωνισμός συνήθως εκδηλώνεται με διαπληκτισμούς, λογομαχίες, πειράγματα, παράπονα και κοροϊδευτικά σχόλια και αποσκοπεί τις περισσότερες φορές στη διεκδίκηση της προσοχής των ενηλίκων. Οι γονείς ακούν καθημερινά από τα παιδιά τους φράσεις όπως “μου πήρε τα παιγνίδια μου”, “δε με αφήνει να μπω στο δωμάτιό του”, ” με ενοχλεί και δε με αφήνει να διαβάσω”, “φόρεσε τα δικά μου ρούχα”, “μου κατέστρεψε τα βιβλία μου”, “μου έφαγε το γλυκό μου” κ.ά.

Μέχρι ένα σημείο οι διαφωνίες ανάμεσα στα αδέλφια είναι φυσιολογικό να υπάρχουν και δίνουν τη δυνατότητα στα παιδιά να μαθαίνουν να αναγνωρίζουν και να εκφράζουν τα συναισθήματά τους και να σέβονται το χώρο και τα προσωπικά αντικείμενα των άλλων και όλα αυτά βοηθούν στο να αναπτύξουν στο μέλλον υγιείς διαπροσωπικές σχέσεις, να γίνουν διεκδικητικά και να αποκτήσουν τον απαιτούμενο βαθμό αυτοεκτίμησης.

Η αδελφική αντιζηλία θα μπορούσαμε να πούμε πως είναι μια διαδικασία μέσω της οποίας τα παιδιά μαθαίνουν να φροντίζουν το ένα το άλλο. Ο αδερφικός δεσμός εμπεριέχει αντιφατικά συναισθήματα καθώς η αδερφική σχέση  είναι μια σχέση αγάπης και μίσους ταυτόχρονα.

Οι γονείς συνήθως πέφτουν στην παγίδα να λαμβάνουν ενεργό μέρος στις συγκρούσεις των παιδιών τους. Ας δούμε όμως για ποιο λόγο συμβαίνει αυτό. Ο ψυχαναλυτής Erick Erickson υποστηρίζει πως η παρεμβατική συμπεριφορά των γονέων κάθε φορά που εκδηλώνεται διαμάχη ανάμεσα στα αδέρφια μπορεί να οφείλεται στο αίσθημα “ανεπάρκειας” που αντιμετωπίζουν οι γονείς όταν έχουν περισσότερα του ενός παιδιά. Όταν τα παιδιά διαπληκτίζονται, οι γονείς νιώθουν ενοχές και το αποτέλεσμα είναι να προσπαθούν να προστατέψουν το ένα ή το άλλο παιδί. Το αποτέλεσμα είναι να δημιουργείται ένα “τρίγωνο” και η σύγκρουση των παιδιών να συντηρείται στην ουσία από την παρέμβαση και την ενεργό ανάμειξη των γονιών τους.

Επίσης, άθελά τους οι γονείς πολλές φορές μπορεί να πυροδοτήσουν έναν καβγά και την ανταγωνιστική συμπεριφορά ανάμεσα στα αδέρφια γιατί παίρνουν το μέρος του ενός παιδιού και το υποστηρίζουν σε μόνιμη βάση, καθώς ασυνείδητα ταυτίζονται μαζί του γιατί τους θυμίζει τον εαυτό τους σε αντίστοιχη ηλικία ή γιατί ικανοποιεί σε μεγαλύτερο βαθμό τις προσδοκίες τους.

Συχνά, τα προβλήματα που ανακύπτουν στις αδελφικές σχέσεις οφείλονται στην αντιζηλία. Ένα μικρό παιδί (ηλικίας 1,5-3 ετών) επιθυμεί να είναι το επίκεντρο και διαρκώς επιδιώκει όπου βρίσκεται να προσελκύει την προσοχή και το ενδιαφέρον των ενηλίκων με κάθε μέσο. Όταν έρθει ένα αδερφάκι στην οικογένεια η προσοχή και η φροντίδα των γονέων και του άμεσου περιβάλλοντος μετατοπίζονται στο μωρό που γεννιέται με αποτέλεσμα το πρωτότοκο παιδί να βιώνει όλη αυτή την κατάσταση ιδιαίτερα απειλητικά.

Από την άλλη ένα μικρότερο παιδί πολλές φορές μπορεί να νιώθει πως ζει στη σκιά του μεγαλύτερου αδελφού ή αδελφής και εκδηλώνει ανταγωνιστική συμπεριφορά καθώς προσπαθεί να κάνει οτιδήποτε για να τον/την ξεπεράσει.

Ο τρόπος με τον οποίο τα παιδιά διαχειρίζονται τις σχέσεις με τα αδέρφια τους μπορεί να καθορίσει και τον τρόπο που αργότερα ως ενήλικοι αλληλεπιδρούν στις διαπροσωπικές τους σχέσεις τόσο στην προσωπική, όσο και στην επαγγελματική τους ζωή.

Επειδή οι γονείς αποτελούν πάντα πρότυπο για τα παιδιά, καλό θα είναι να φροντίζουν οι σχέσεις τους με τους άλλους ενήλικες να μην είναι ανταγωνιστικές και να επιλέγουν να  λύνουν πάντα  τις διαφορές τους με διάλογο, με σεβασμό και κατανόηση προς τους άλλους.

Ορισμένες κατευθυντήριες γραμμές προς τους γονείς προκειμένου να αποφεύγουν όσο είναι εφικτό τους έντονους καβγάδες και τον ανταγωνισμό ανάμεσα στα παιδιά τους είναι οι ακόλουθες:

Να δίνετε τον ίδιο βαθμό προσοχής σε όλα τα παιδιά της οικογένειας και να μην επηρεάζεστε από αντιλήψεις ότι λόγω προσωπικότητας ή ικανοτήτων ένα παιδί χρήζει περισσότερης προσοχής, στοργής και φροντίδας από τα υπόλοιπα (π.χ. είναι πιο ευαίσθητο, πιο δυναμικό, πιο ζωηρό, πιο κοινωνικό κλπ.).

Προσπαθήστε να καλλιεργήσετε το ομαδικό πνεύμα μέσα στην οικογένεια, έτσι ώστε να εκπαιδεύσετε τα παιδιά στο να μοιράζονται τα πράγματά τους θεσπίζοντας παράλληλα και τα απαιτούμενα όρια και κανόνες. Φροντίστε να εξηγήσετε στα παιδιά πως κάποια πράγματα είναι αυστηρά προσωπικά και οφείλουμε να τα σεβόμαστε και να τα προσέχουμε (π.χ. τα σχολικά βιβλία).

Να αποφεύγετε τις συγκρίσεις ανάμεσα στα αδέλφια. Μην ξεχνάτε πως κάθε παιδί είναι μοναδικό.

Να δίνετε πρωτοβουλίες σε όλα τα παιδιά ανάλογα με την ηλικία και τις δυνατότητές τους και να τα επαινείτε  στον ίδιο βαθμό χωρίς να κάνετε κάποια εξαίρεση. (π.χ, εάν κάποιο παιδί έχει καλύτερη επίδοση στο σχολείο ή σε μια αθλητική  δραστηριότητα συγκριτικά με τα αδέρφια του).

Ζητήστε από τα παιδιά να προτείνουν και δικούς τους κανόνες συνεργασίας.

Αναθέστε στα μεγαλύτερα παιδιά να βοηθήσουν τα μικρότερα αδέρφια τους σε κάτι (π.χ. στο να τα μάθουν πως παίζεται ένα ομαδικό επιτραπέζιο παιγνίδι).

Οργανώστε κοινές οικογενειακές δραστηριότητες (π.χ. μια εκδρομή) ώστε να περνάτε κοινό χρόνο με όλα τα παιδιά και να τα αποτρέψετε έτσι από το να μπαίνουν στη διαδικασία να διεκδικούν χωριστά την προσοχή του κάθε γονέα.

Ακολουθήστε κοινή γραμμή συμπεριφοράς απέναντι στα παιδιά με το σύντροφό σας. Προτρέψτε τα παιδιά να επιλέξουν δώρο για τα αδέρφια τους στις γιορτές ή να κατασκευάσουν μια ευχετήρια ή ευχαριστήρια κάρτα και να τους την προσφέρουν.

Τολμήστε να ζητήσετε τη βοήθεια ενός ειδικού εάν νιώθετε πως οι συγκρούσεις είναι πολύ έντονες, επιμένουν και δυσκολεύεστε να διαχειριστείτε μόνοι σας την κατάσταση.

Παράλληλα με όλα τα παραπάνω είναι πολύ σημαντικό να θεσπίσετε σαφείς κανόνες και όρια συμπεριφοράς στο σπίτι, τα οποία οφείλετε πρωτίστως εσείς ως γονείς και ώριμοι ενήλικες να τηρείτε έτσι ώστε να μεταδώσετε το σωστό παράδειγμα και στα παιδιά σας.