Η άνοια πλήττει προοδευτικά τις λειτουργίες του ατόμου σε καθολικό επίπεδο –γνωστικό, ψυχοκοινωνικό- και διαταράσσει την επικοινωνία του με το σύνολο. Τα γνωστικά και μη συμπτώματα του ανοϊκού συνδρόμου αποβαίνουν μεγίστης σημασίας ως προς την αναγνώριση , εξήγηση και αποδοχή της ασθένειας καθώς και της έκφανσής της στην καθημερινή ζωή. Συγκεκριμένα, οι διαταραχές μνήμης, η αφασία, η απραξία, η αγνωσία και η εκτελεστική δυσλειτουργία σε συνδυασμό με την ύπαρξη ψυχωτικών συμπτωμάτων (παραισθήσεις-ψευδαισθήσεις), τις συναισθηματικές διαταραχές, τα συμπεριφορικά συμπτώματα και τις πιθανές διαταραχές ύπνου και όρεξης συνθέτουν την κλινική εικόνα του ασθενή με άνοια.

Τι συμβαίνει στην πραγματικότητα με τον ίδιο τον ασθενή; Σε ένα ολιστικό πλαίσιο, η καθαρά διαγνωστική προσέγγιση περιορίζει και υποτιμά πτυχές της ασθένειας που υποδηλώνουν και υπογραμμίζουν τη διαφορά μεταξύ ΑΣΘΕΝΗ με άνοια και του ασθενή με ΑΝΟΙΑ.

Τον αν ο ασθενής που καλούμαι να φροντίσω πάσχει από Αγγειακή Άνοια, παρουσιάζει καταθλιπτική συμπτωματολογία και παραισθήσεις δίωξης- σαν πληροφόρηση- με βοηθά να οριοθετήσω και να σχεδιάσω σε πρώτο χρόνο το θεραπευτικό πλάνο. Ωστόσο, το να γνωρίζω πως βιώνει τη συγκεκριμένη συμπτωματολογία ο συγκεκριμένος ασθενής, ποιες απώλειες βιώνει, τι του αρέσει και τον ηρεμεί και ποια στοιχεία της προσωπικότητας του παραμένουν ή αποσυντίθενται στην εξέλιξη της νόσου με οδηγεί στην ειλικρινή, ολιστική και προσωποκεντρική πλέον φροντίδα του.

Ο Κοινωνικός Ψυχολόγος Tom Kitwood (Kitwood , 1997) και η ομάδα του μελέτησαν την άνοια και τη φροντίδα στην άνοια, μέσα από ένα προσωποκεντρικό μοντέλο που ξεπερνά τα βασικά ιατρικο-θεραπευτικά κριτήρια. O Kitwood πίστευε πως οι καθημερινές προκλήσεις ασθενών σχετίζονται άμεσα με την διαπροσωπική σχέση ασθενή και φροντιστή. Συγκεκριμένα, μια θετική σχέση μεταξύ των δύο τονίζει και οδηγεί στη βέλτιστη αίσθηση « ότι η όποια θεραπευτική παρέμβαση απευθύνεται αποκλειστικά στον ίδιο τον ασθενή», ενώ αντίθετα μια αρνητική διάδραση μεταξύ των δύο, πυροδοτεί την αντίληψη ότι η όποια φροντίδα προσβάλλει την αίσθηση ατομικότητας του ασθενούς. Με άλλα λόγια η βιωματική προσέγγιση στην άνοια ενθαρρύνει τους φροντιστές επαγγελματίες και μη, πρωτίστως να αποδεχτούν και εν συνεχεία να ικανοποιήσουν τις ανάγκες των ασθενών σεβόμενοι και εμπνευσμένοι από την ατομικότητα που τις διέπει. Ο τρόπος για να εξερευνήσει την υποκειμενική εμπειρία στην άνοια ο φροντιστής, απαιτεί να λάβει υπόψη του παραμέτρους όπως φύλο, τάξη, πολιτισμικότητα, προσωπικότητα και ταμπεραμέντο, ικανότητες, δεξιότητες και ταλέντο, ενδιαφέροντα, προτιμήσεις και αξίες , προσωπική ιστορία του ασθενούς και τον τρόπο ζωής του.

Ένα μοντέλο που ξεπερνά τη διάγνωση της άνοιας και ενθαρρύνει το φροντιστή να αντιμετωπίσει τον ασθενή σαν άτομο μοναδικό και ξεχωριστό θα πρέπει να στηρίζεται σε μια βιο-ψυχοκοινωνική προσέγγιση όπου οι ασθενείς είναι άνθρωποι με μοναδικές βιογραφίες, δεξιότητες και αξίες ενώ πιθανότατα μοιράζονται διαγνώσεις και συμπτωματολογία. Στόχος της εφαρμογής του μοντέλου είναι να συμπεριληφθούν όλες οι συνιστώσες που προσδιορίζουν, επιδρούν και μεταβάλλονται κατά τη διάρκεια της νόσου. Αυτό το προσωποκεντρικό μοντέλο μπορεί να εξηγηθεί με μία εξίσωση που ορίζει την προσωπικότητα, τη βιογραφία, και τη νευρολογική έκπτωση ως σταθερές ενώ αντίθετα η υγεία, και η κοινωνική ψυχολογία καθίστανται ανοικτές σε θετικές μεταβολές (Kitwood & Bredin, 1992, Kitwood & Benson, 1995).

Με άλλα λόγια, με την κατάλληλη παρέμβαση, το άτομο μπορεί να ανακουφιστεί από ιατρικά προβλήματα συννοσηρότητας με το ανοϊκό σύνδρομο, ενώ η ποιότητα ζωής του εξασφαλίζεται στο μέγιστο. Για να λειτουργήσει το προσωποκεντρικό μοντέλο χρειάζεται να δοθεί η απαραίτητη προσοχή και φροντίδα σε όλες τις συνιστώσες χωρίς να αμφισβητείται η φύση τους. Για παράδειγμα, όταν βιογραφία και η νευρολογική έκπτωση δεν λαμβάνονται ως σταθερές δημιουργείται ένα κενό μεταξύ ασθενή και φροντιστή που αποσυντονίζει πιθανά την υγεία και την κοινωνική ψυχολογία κατά συνέπεια χρωματίζει αρνητικά την όποια προσπάθεια παρέμβασης και επαφής.