O Michael Fred Phelps II γεννήθηκε στις 30 Ιουνίου του 1985 στην Βαλτιμόρη και έχει καταγωγή από την πολιτεία Μέριλαντ. Είναι το τρίτο παιδί του Michael και της Deborah, καθώς έχει δύο μεγαλύτερες αδερφές. Οι γονείς του χώρισαν το 1994, όταν ο ίδιος ήταν 9 χρονών, και ο πατέρας του ξαναπαντρεύτηκε λίγα χρόνια αργότερα.

Άρχισε μαθήματα κολύμβησης στην ηλικία των 7 ετών, επηρεασμένος απο τις αδερφές του. Τρία χρόνια μετά κατείχε το εθνικό ρεκόρ στα 100μ. πεταλούδα για άτομα της ηλικίας του. Από τα 11 του χρόνια, μέχρι και σήμερα προπονητής του είναι ο Bob Bowman.

Η πρώτη του συμμετοχή στους Ολυμπιακούς Αγώνες ήταν το 2000 στο Σιδνεϋ, όταν ο ίδιος ήταν μόλις 15 ετών και υπήρξε ο πιο νέος αθλητής της ολυμπιακής ομάδας κολύμβησης των ΗΠΑ, στα 68 χρόνια. Παρόλο που δεν κέρδισε κανένα μετάλλιο, κατάφερε να προκριθεί στον τελικό και να τερματίσει πέμπτος στα 200μ. πεταλούδα.

Το 2004, στους Ολυμπιακούς Αγώνες της Αθήνας ο Phelps κέρδισε 6 χρυσά και 2 χάλκινα μετάλλια, ενώ στους επόμενους του Πεκίνου, 8 χρυσά. Έτσι, το 2008, κατάφερε να σπάσει το ρεκόρ του προκατόχου Mark Spitz – για τις περισσότερες νίκες χρυσών μεταλλίων σε μία διοργάνωση – όπου κατείχε από το 1972 στο Μόναχο.

Το 2012 στο Λονδίνο κέρδισε 4 χρυσά και 2 αργυρά, όμως μετά τον τελικό αποφάσισε να λήξει την καριέρα του. Τον Απρίλιο του 2014 ανακοίνωσε την επιστροφή του, με σκοπό να συμμετέχει στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Ρίο.

Φέτος υπήρξε σημαιοφόρος της αμερικανικής αποστολής στην τελετή έναρξης, και κατά τη διάρκεια των αγώνων της κολύμβησης κατάφερε να συγκεντρώσει 5 χρυσά μετάλλια και 1 αργυρό. Τερμάτισε δεύτερος στα 100μ. πεταλούδα, ενώ πρώτος ο 21χρονος Joseph Schooling – από την Σιγκαπούρη – ο οποίος μάλιστα είχε συναντήσει τον Phelps στην ηλικία των 13 και φωτογραφηθεί του.

Σύμφωνα με το BBC, εκτός από όλα τα ρεκόρ των τελευταίων χρόνων, ο Phelps κατάφερε να σπάσει το ρεκόρ ενός αρχαίου Έλληνα πρωταθλητή – που κατείχε επί 2.168 χρόνια – του Λεωνίδα του Ρόδιου. Όπως αναφέρουν οι ιστορικοί, ο Λεωνίδας είχε κερδίσει τον κότινο σε 12 ατομικά αγωνίσματα, σε 4 διαδοχικούς αγώνες, από το 164 εώς το 152 π.Χ. , όταν ήταν 36 ετών. Ο Phelps κέρδισε 13 χρυσά σε ατομικά αγωνίσματα και έτσι κατάφερε να σπάσει το ιστορικό ρεκόρ του Έλληνα.

Ωστόσο, η εμφάνισή του στην ολυμπιακή πισίνα προβλημάτισε τους θεατούς και τα μέσα ενημέρωσης, αφού ο γνωστός αθλητής έφερε περίεργα κυκλικά σημάδια στο σώμα του. Όπως αποδείχθηκε τελικά, πρόκειται για την μέθοδο «cupping», γνωστή και ως «βεντούζες». Είναι μία αρχαία θεραπεία επούλωσης και χαλάρωσης των μυών με γρήγορους ρυθμούς, που είναι ιδιαίτερα δημοφιλής στην ολυμπιακή ομάδα των ΗΠΑ.

Μετά την λήξη των αγωνισμάτων της κολύμβησης, ο Michael Phelps συγκινήθηκε, συνειδητοποιώντας πως ήταν η τελευταία φορά που αγωνιζόταν, καθώς ανακοίνωσε την απόφασή του να αποσυρθεί οριστικά από το χώρο του αθλητισμού. Αντ’ αυτού, θα ανοίξει ένα νέο κεφάλαιο στην ζωή του, αφιερώνοντας περισσότερο χρόνο στην αρραβωνιαστικιά του, Nicole Johnson, και τον τριών μηνών γιο τους, Boomer.