Η εφηβεία αποτελεί την κατεξοχήν περίοδο ανάπτυξης και ολοκλήρωσης της ανθρώπινης προσωπικότητας. Πρόκειται για την τελευταία φάση ανάπτυξης του ατόμου πριν την οριστική είσοδό του σε αυτό που αποκαλούμε ωριμότητα ή ενήλικη ζωή. Είναι η περίοδος κατά την οποία το άτομο, θεωρητικά τουλάχιστον, δεν ανήκει πλέον στην παιδική ηλικία, αλλά ούτε και στην κανονική ενήλικη ζωή.

Τι είναι η εφηβεία;

Είναι μια μεταβατική φάση από την παιδική ηλικία στην ενήλικη ζωή.

Είναι η φάση όπου το άτομο «απομακρύνεται» σιγά-σιγά από την οικογένεια.

Ξεκινούν οι σεξουαλικές αναζητήσεις και η κοινωνική ένταξη, κυρίως μέσω της ομάδας των συνομηλίκων.

Επαναδιαπραγμάτευση πολλών θεμάτων και δυσκολιών, που υπήρχαν από την παιδική ηλικία (π.χ. δυσκολίες στις σχέσεις με τους γονείς, θέματα αυτονομίας).

Τα Χαρακτηριστικά των Εφήβων

Αυθορμητισμός & άμεση έκφραση του συναισθήματος

Ανάγκη από αναγνώριση, επιβεβαίωση, και επιβράβευση

Ιδεολόγοι & οραματιστές

Αποφασιστικότητα, ισχυρή θέληση και πάθος στα πιστεύω τους

Ασυμβίβαστοι (εξαιτίας της έλλειψης πείρας και του αυθορμητισμού)

Έχουν έντονες κοινωνικές ευαισθησίες (αντιδρούν στην αδικία και την εκμετάλλευση)

Η ρευστότητα της σημερινής οικογενειακής δομής δημιουργεί πλήθος αντιφάσεων σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο βιώνουν τα παιδιά και οι γονείς τον ρόλο τους. Όπως ακριβώς συμβαίνει με τον έφηβο, που βρίσκεται σε μια φάση αναζήτησης, έτσι και ο γονέας βρίσκεται σε μια φάση αναζήτησης νέας ταυτότητας και νέου γονεϊκού ρόλου.

Ο γονέας καλείται ουσιαστικά να ισορροπήσει ανάμεσα στις εμπειρίες του ως παιδί και στις απαιτήσεις που προβάλει η σύγχρονη πραγματικότητα. Από την εποχή που ως παιδί ήταν πλήρως συμμορφωμένος προς την γονεϊκή εξουσία, έχει καταλήξει να λειτουργεί με τελείως διαφορετικό τρόπο. Δηλαδή, χαρακτηρίζεται από αδυναμία επιβολής ορίων, στερήσεων, απαγορεύσεων, κανόνων και περιορισμών.

Σχέση με Γονείς

Ο έφηβος αποφεύγει μπροστά στους γονείς του να συμπεριφέρεται σαν παιδί. Αποφεύγει να ζητά πράγματα και δεν επιτρέπει στον εαυτό του να φανεί μικρός, ανήμπορος, ανενημέρωτος και χωρίς άποψη.

Απαιτεί από τους γονείς του να του φέρονται ως ενήλικας και να μην τον μειώνουν. Απεχθάνεται τις πολύ μητρικές συμπεριφορές και επιθυμεί την ελευθερία του λόγου και των κινήσεών του.

Αναζητά, με λίγα λόγια, την αναγνώρισή του ως ξεχωριστού και αυτόνομου ατόμου.

Σε πρακτικό επίπεδο θέλει να έχει το δικό του δωμάτιο, όπως το θέλει, να ντύνεται όπως ο ίδιος επιθυμεί, να ακούει τη μουσική που θέλει και να κάνει παρέα με όποιον εκείνος διαλέξει.

Η Κρίση της Εφηβείας

Ο όρος «κρίση» χρησιμοποιείται ώστε να αναδειχθεί μια κατάσταση ανισορροπίας ή αδιεξόδου, την οποία βιώνει ο έφηβος σε ψυχολογικό επίπεδο και προέρχεται από τις σωματικές και ψυχικές αλλαγές που συμβαίνουν αυτήν την περίοδο.

Σε γενικές γραμμές, μεγάλο ποσοστό των εφήβων βιώνει μια «ομαλή και προοδευτική κατάσταση αλλαγής», την οποία δε θεωρεί διαταρακτική της σχέσης του με τον εαυτό του, το σώμα του και τον περίγυρό του.

Η Γονεϊκή κρίση

Οι αλλαγές στην εφηβεία προκαλούν συχνά μια αόριστη αναστάτωση ή ένα αίσθημα απώλειας και στους γονείς. Η συναισθηματική αυτή αναστάτωση δεν οφείλεται στην περίεργη συμπεριφορά του εφήβου, αλλά στο ίδιο το γεγονός της αυτονόμησης και της ωρίμανσής του. Ο έφηβος πλέον δε μιλά πολύ, αναπτύσσει προσωπική ζωή που δεν ελέγχει ο γονέας.

Οι γονείς νιώθουν ότι «χάνουν» το παιδί τους. Συχνά, αναζητούν συμβουλευτική υποστήριξη σε σχέση με τον έφηβο, μη αναγνωρίζοντας τη δική τους αδυναμία να περάσουν και οι ίδιοι σε ένα διαφορετικό αναπτυξιακό στάδιο (φόβος για το δικό τους μέλλον, πλέον έχουν άλλο ρόλο διαφορετικό από εκείνο του φροντιστή και ελεγκτή, περνούν σε μια άλλη ηλικιακή φάση και πρέπει να το αποδεχτούν).

Αντιλαμβανόμαστε, λοιπόν, ότι παράλληλα με τον έφηβο που βιώνει αλλαγές και προχωράει σ’ ένα επόμενο στάδιο ανάπτυξης, έτσι και οι γονείς αντίστοιχα μεταβαίνουν σε ένα επόμενο αναπτυξιακό στάδιο.  Μιλάμε, συνεπώς, για τον κύκλο ζωής της οικογένειας η οποία κάθε φορά που βιώνει νέες αλλαγές δυσκολεύεται και επιστρέφει στις γνώριμες και οικείες συμπεριφορές, καθώς κάθε τι καινούριο φαντάζει απειλητικό. Ωστόσο, όταν αυτές οι αλλαγές επιτραπεί να βιωθούν βρίσκεται μια καινούρια ισορροπία στις σχέσεις των μελών της οικογένειας, η οποία περνά στην επόμενη αναπτυξιακή φάση όντας λειτουργική.

Βίκυ Τσατσανύφου, Ψυχολόγος – Οικογενειακή Θεραπεύτρια

Συνεργάτης του Ψυχοθεραπευτικού Κέντρου – Πολυχώρου Animus Corpus