Ένα τοτέμ του μεταπολεμικού ευρωπαϊκού σινεμά, ο Αντρέι Βάιντα, πέθανε πλήρης ημερών σε ηλικία 90 ετών. Το επιβεβαίωσε αργά τη νύχτα της Κυριακής η Ένωση Πολωνών Σκηνοθετών.

Ο Βάιντα πρόλαβε να παραδώσει ένα πλήρες έργο.

Είχε δηλώσει: “Είμαι πολύ αισιόδοξος όσο αφορά την Ευρωπαϊκή Ένωση και είναι θεωρώ ο μοναδικός τρόπος, για να είναι η Ευρώπη μία κοινότητα. Η οποία βέβαια Ευρώπη ξεκινά από την Ελλάδα. Η Ελλάδα είναι  η μητέρα μας, μας έχει γεννήσει και αυτό είναι μία πραγματικότητα…» 

Έχει λεχθεί ότι ήταν ένα πολιτικό ον πίσω από την κάμερα. Ένας σκηνοθέτης που έζησε το ανατολικό μπλοκ και με τις ταινίες του κατέρριψε συστηματικά κάθε κομμουνιστικό «αφήγημα», αποδόμησε κάθε τεχνική επιβολής του.

Σκηνοθέτησε πάνω από 40 ταινίες. Είχε τιμηθεί με τον Χρυσό Φοίνικα  στις Κάννες το 1981 για τον «Άνθρωπο από Σίδερο», το 2000 με τιμητικό Όσκαρ για το σύνολο της προσφοράς του και το 2006 με τιμητική Χρυσή Άρκτο στο Φεστιβάλ του Βερολίνου.

Μετά τον πόλεμο, το 1946, εισήχθη στην Ακαδημία Καλών Τεχνών της Κρακοβίας όπου σπούδασε ζωγραφική και ειδικά τους ιμπρεσιονιστές όπως τον Πωλ Σεζάν. Από το 1950 και για τέσσερα χρόνια σπούδασε σκηνοθεσία στην Ανώτερη Κινηματογραφική Σχολή του Λοτζ.

Εμφανίστηκε το 1955 με την ταινία «Η Γενιά», το 1957 παρουσίασε το «Κανάλ» και ένα χρόνο αργότερα το «Στάχτες και Διαμάντια», την τριλογία του για τη ζωή στην κατεχόμενη από τους Γερμανούς Πολωνία. Έβγαλε στο φως την υποβόσκουσα, σχεδόν εμφύλια διαμάχη των ομάδων που μάχονταν τους Γερμανούς.

Στην «Γη της Επαγγελίας» το 1975 στράφηκε στον πολωνικό 19ο αιώνα για να δώσει μια αλληγορία του κομμουνιστικού καθεστώτος των ημερών του. Ο«Άνθρωπος από Μάρμαρο» του 1977 και ο «Άνθρωπος από Σίδερο» του 1981 εστιάζουν περισσότερο στις τεχνικές που χρησιμοποιούσε το καθεστώς.

Το 2007 παρουσίασε το «Κατίν», ταινία για την σφαγή χιλιάδων Πολωνών στρατιωτικών από τους Σοβιετικούς το 1940, μια ταινία που ασφαλώς δεν μπορούσε να λάβει σάρκα και οστά πριν την πτώση του κομμουνισμού στη χώρα του. Είχε χάσει τον πατέρα του στο Κατίν και η ταινία ήταν πολύ δυνατή.

Το 2013 μετέφερε στον κινηματογράφο την ζωή του Λεχ Βαλέσα, του ηγέτη της «Αλληλεγγύης» που έγινε η αφορμή από το 1980 για τη σταδιακή διάβρωση του κομμουνιστικού καθεστώτος και την σχετικά ομαλή μετάβαση στην πολυκομματική δημοκρατία. Ο Βάιντα διετέλεσε γερουσιαστής για δύο χρόνια (1989-1991) ενώ ήταν μέλος της «Αλληλεγγύης» από το 1981.

Η τελευταία του ταινία, το «Powidoki» («Το μετείκασμα» ή afterimage) αφηγείται την ιστορία της ζωής του πρωτοποριακούζωγράφου Βλαντισλάου Στρεμίνσκι,  ο οποίος υπέστη διώξεις από το κομμουνιστικό καθεστώς στην Πολωνία.

Η ταινία θα εκπροσωπήσει την Πολωνία στην κατηγορία Ξένης Ταινίας των Όσκαρ για το 2017. Ακόμη τέσσερις ταινίες του είχαν προταθεί στην ίδια κατηγορία.

Ο ίδιος, υπενθυμίζει το BBC, είχε περιγράψει το έργο του σκηνοθέτη ως εξής: «ο καλός Κύριος έδωσε στον σκηνοθέτη δύο μάτια, ένα για να βλέπει στην κάμερα και το άλλο να είναι σε εγρήγορση για όσα συμβαίνουν γύρω του».