Όλοι ακούσαμε τις δηλώσεις του κατά την αποχώρησή του από το Υπουργείο Παιδείας. Κυρίως για να διαπιστώσουμε το ύψος της κριτικής προς την Κυβέρνηση και την Εκκλησία.

Ο Νίκος Φίλης «τους την είπε», χωρίς τακτ, αλλά με μειλίχιο ύφος. Άλλο όμως μας εντυπωσίασε. Ήταν για πρώτη ίσως φορά ο εαυτός του, ειδικά μετά την εκτενή του αναφορά στα πεπραγμένα της θητείας του.

Έχοντας συνειδητοποιήσει ότι δεν θα ξαναδεί τέτοια μεγαλεία, ήταν συγκινησιακά φορτισμένος. Ξέχασε το ρόλο και τα είπε απλά και σταράτα.

Το συμπέρασμα είναι ότι είναι παιδί της εποχής του, της «πρώιμης Μεταπολίτευσης» όπως ανέφερε.

Η «επανάσταση» ενάντια στα ήθη της εποχής ήταν «μοδάτη». Όπως και η αριστερά και ο «Ρήγας Φεραίος». Η αμφισβήτηση της πατριαρχικής οικογένειας, Η ποικιλοτρόπως ελευθεριάζουσα συμπεριφορά.

Κατανοητά όλα αυτά. Το ζήτημα είναι ότι από τότε έχουν περάσει σαράντα χρόνια. Το «προοδευτικό» και «διαφορετικό» της εποχής εκείνης, τώρα είναι οπισθοδρομικό, αφού πρώτα έγινε καθεστώς, τα πρώτα χρόνια ΠΑΣΟΚ στην εξουσία.

Αυτά που πρεσβεύει ο κύριος Φίλης, αφορούν μόνο τους βολεμένουςτων 80΄ς, όσους απο τη γενιά του ανταλλαξαν τα “πολιτικά οράματα” με μια αργομισθία.

Τότε στην Εκκλησία πήγαιναν οι παραδοσιακοί πιστοί, τώρα επικρατεί το αδιαχώρητο σε κάθε λειτουργία κάθε Ενορίας. Στα χρόνια της κρίσης η Εκκλησία είναι «το καταφύγιο της ζωής».

Ο κύριος Φίλης μοιάζει βγαλμένος από τα ΄70ς. Και είναι από αυτούς που όσο κι αν διαφωνείς μαζί του, δεν μπορείς να μην αναγνωρίσεις τη συνέπεια και να μην υπογραμμίσεις την ακεραιότητά του.

Διάλεξε την αποχώρηση, από μια άλλη υπουργική καρέκλα. Η οποία του προσφέρθηκε απλόχερα.  Θύμα της περίφημης «πολιτικής σκοπιμότητας». Πίστευε ως το τέλος ότι θα είχε τη στήριξη του Μαξίμου. Έκανε λάθος.

Αν είχε διαφορετικό προφίλ, όλοι τώρα θα έγραφαν για αρχηγικές βλέψεις. Αλλά πρόκειται για «θύμα» της συλλογικότητας που υπηρέτησε όχι μόνο με πάθος, αλλά περιστασιακά και με το ρόλο του «θύτη».

«Μασκάρεψε» περίφημα το Μνημόνιο μέσα από τις πολιτικές του, άνοιγε θέματα άσχετα με τη συγκυρία για να αλλάξει την δημόσια ατζέντα και τα “trends”, ήταν μάχιμος στην πολιτική καθημερινότητα.

Αποστρατεύεται, ουσιαστικά παραιτούμενος, αρνούμενος να εκχωρήσει την προσωπική του αξιοπρέπεια σε ακόμη μία ριζική -αλλά αναμενόμενη- μεταστροφή των πολιτικών του Μαξίμου.

Θα έχει ενδιαφέρον η στάση του ως βουλευτού. Όχι ότι θα διαφοροποιηθεί ανοικτά, αλλά κάποιου είδους κριτική θα ασκεί.

Ήταν πολλαπλώς διδακτικό το «πείραμα Φίλη». Από «Μαρούδας» έγινε τελικά ο Τρίτσης (απεπέμφθη κι αυτός από τον Αντρέα μετά από κόντρα με την Εκκλησία) του ΣΥΡΙΖΑ, θύμα μιας μάχης που δίνεται πάντα για να χαθεί, εξυπηρετώντας άλλους ευρύτερους σκοπούς.

Θέλησε να δώσει και μια απάντηση επιτιθέμενος γιατί δεν πήρε το πτυχίο, δίνοντας μια ταξική διάσταση. Στα χρόνια του όμως δεκάδες χιλιάδες παιδιά αγροτικών και εργατικών οικογενειών σπούδασαν με χίλιες στερήσεις κι έκαναν τα ακαδημαϊκά και επαγγελματικά τους όνειρά τους πραγματικότητα.

Ο Φίλης είναι πολιτικά μια σύνθετη περίπτωση προς εξέταση: συνεπής αριστερός παλιάς κοπής, με οργανική και προσωπική σχέση με την Ορθοδοξία, έκατσε σε μια παραδοσιακά «ηλεκτρική» Υπουργική καρέκλα και κάπου εκεί γνωρίστηκε με την οίηση και την αλαζονεία της εξουσίας.

Αυτές δε ρωτούν αν έχεις πτυχίο.