Μήπως φοβάστε ότι θα κολλήσετε κάποια μολυσματική ασθένεια και πλένετε συνεχώς τα χέρια σας; Ελέγχετε συχνά τις πόρτες και τις ηλεκτρικές συσκεύες προν να φύγετε από το σπίτι; Ανησυχείτε ότι θα χάσετε τον έλεγχο και θα κάνετε κάτι κακό; Έχετε ανεπιθύμητες σκέψεις ή εικόνες στο μυαλό σας χωρίς να το θέλετε; Αν τα αντικείμενα δεν είναι σε σειρά σας πιάνει πανικός; Όλα τα παραπάνω περιορίζουν τον χρόνο και κατά συνέπεια την ζωή σας; Αν ναι τότε μπορεί να έχετε Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή;

Τι είναι;

Ανήκει στο φάσμα των διαταραχών άγχους και χαρακτηρίζεται από ανεπιθύμητες, αιφνίδιες παρορμήσεις ή σκέψεις. Οι ιδεοληψίες χωρίζονται σε: 1. Φοβικές 2. Ιδεακές και 3. Ιδεοληπτικές. Συχνά, εμφανίζονται λόγω ανησυχίας και επιβάλλονται στην σκέψη με έναν επαναληπτικό τρόπο με πιο σύνηθες περιεχόμενο τον κίνδυνο μόλυνσης και τον φόβο του θανάτου. Επιπρόσθετα, το άτομο μπορεί να επιβάλει ακούσια μία λέξη ή ιδέα που προκαλεί προβληματισμό και ενεργοποιεί άγχος, αναπτύσσοντας την ανάγκη για συνεχή επιβεβαίωση. Τέλος, οι παρορμήσεις προκαλούν έναν μόνιμο φόβο ότι θα συμβεί μία πράξη που έρχεται σε αντίθεση με την ηθική.

Οι ψυχαναγκασμοί παίρνουν την μορφή τελετουργίας, συνοδεύοντας τις φοβικές ή ιδεακές ιδεοληψίες για να εξαλείψουν το φόβο που προκαλούν. Για παράδειγμα, το πλύσιμο έχει ως στόχο την εξάλειψη τις πιθανότητας της μόλυνσης. Αποδίδονται δηλαδή «μαγικές» ιδιότητες στη σκέψη ή την τελετουργία, για να αποτραπεί η εμφάνιση μίας κατάστασης ή να «ακυρωθεί» κάτι που έχει συμβεί. Η θεματολογία περιλαμβάνει την μόλυνση, την ανάγκη για συμμετρία, την εμμονή με την πειθαρχία, τους κανόνες και την τελειότητα. Οι καταναγκασμοί όπως η καθαριότητα, η καταμέτρηση, η επιβεβαίωση, η αποφυγή και ο διαρκής έλεγχος μειώνουν παροδικά το στρες αλλά εγκλωβίζουν το άτομο σε  Φαύλο Κύκλο.

Ποια είναι τα αίτια;

Η διαταραχή προσβάλλει εξίσου άνδρες και γυναίκες με έναρξη ακόμα και από την παιδική ή εφηβική ηλικία. Η αιτιολογία δεν είναι απολύτως γνωστή αλλά στην ανάπτυξή της συμβάλλει ο συνδυασμός γενετικών, κληρονομικών και περιβαντολογικών παραγόντων. Έχει βρεθεί ότι η χημική ανισορροπία της ντοπαμίνης και κυρίως της σεροτονίνης σχετίζονται άμεσα με την εμφάνιση των έμμονων σκέψεων.

Άτομα που έχουν μεγαλώσει σε περιβάλλον με στρες, υπερβολικές ευθύνες και ανατράφηκαν με αυστηρότητα, υψηλά στάνταρ επιδόσεων και αγχώδεις γονείς με απαιτήσεις διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο εμφάνισης της διαταραχής. Από εκεί προκύπτουν γνωρίσματα όπως υπερβολικό αίσθημα ευθύνης, διαρκής ανησυχία, επιμονή στις λεπτομέρειες, τελειοθηρία και υψηλές προσδοκίες επίδοσης. Η εκδήλωση της συμπτωματολογίας οφείλεται με ένα ποσοστό της τάξεως του 50% έως 70% σε κάποιο στρεσογόνο γεγονός.

Σύνοδα Ψυχικά Νοσήματα

Συχνά συνυπάρχει διαταραχή πανικού, κατάθλιψη, κοινωνική φοβία, κατάχρηση ουσιών και διατροφικές διαταραχές. Η πορεία είναι χρόνια και υπάρχει επίσης κίνδυνος εμφάνισης αυτοκτονικού ιδεασμού. Είναι η πέμπτη αιτία αναπηρίας ανάμεσα στις ψυχικές διαταραχές. Παρεμποδίζει τις καθημερινές δραστηριότητες του ατόμου στην εργασία και την ακαδημαϊκή ή σχολική επίδοση. Ως αποτέλεσμα το άτομο εμπλέκεται σε μία διαμάχη συμμόρφωσης με τις απαιτήσεις των άλλων και υιοθετείται ο έλεγχος των ενορμήσεων για αποφυγή της κριτικής. Αναπτύσσεται έτσι ένα βαθύ αίσθημα καθήκοντος με συνεχές άγχος και εμμονή με την τελειότητα. Το άτομο θεωρεί ότι έχει κριθεί πολύ αυστηρά και αναπτύσσει μηχανισμούς για να μην επαναληφθεί το «τραύμα» που είχε βιώσει.

Θεραπεία

Αρχικά, ο θεραπευτής μπορεί να χρειαστεί περισσότερες από μία συνεδρίες, για να κατανοήσει σε βάθος ποιό ή πόσα είδη ιδεοληψιών και τελετουργιών υπάρχουν, τι θεραπείες ακολούθησε το άτομο και τι αποτέλεσμα είχαν, την επίδραση του προβλήματος στην επαγγελματική, κοινωνική και οικογενειακή ζωή, το ιστορικό ανάπτυξής και αν συνυπάρχουν άλλες ψυχικές διαταραχές ταυτόχρονα.

Η Γνωστική Συμπεριφορική Ψυχοθεραπεία σε συνδυασμό με φαρμακευτική αγωγή μπορεί να μειώσει τα συμπτώματα ως και 80%. Το άτομο εκτίθεται συστηματικά με στόχο την πρόληψη της απάντησης ενώ γίνεται αναδόμηση άκαμπτων, δυσλειτουργικών πεποιθήσεων και σκέψεων. Σημαντικό ρόλο στην βελτίωση της πορείας της, παίζουν το ευνοϊκό και υποστηρικτικό κοινωνικό και οικογενειακό περιβάλλον και οι καλής ποιότητας διαπροσωπικές σχέσεις.

Η ψυχοθεραπευτική παρέμβαση είναι βραχείας διάρκειας και στοχεύει στην τροποποίηση των δυσλειτουργικών πεποιθήσεων και σκέψεων που οδηγούν στην ανάγκη ελέγχου ή εκτόνωσης του άγχους μέσω τελετουργιών. Το κόστος με τη συνεχή αλλαγή φαρμάκων, τις υποτροπές, τις πληρωμές επισκέψεων σε ψυχιάτρους και το κόστος μη εύρεσης εργασίας είναι μεγάλο σε σύγκριση με το κόστος αντιμετώπισής της.