Την ώρα που η Τουρκία απομακρύνεται μάλλον οριστικά από την “ευρωπαϊκή προοπτική”, πληθαίνουν οι ενδείξεις μιας ευρύτερης στροφής της προς ανατολάς και δη προς την κινεζική πλευρά. Η στροφή αυτή συμπίπτει με το μεγαλύτερο άνοιγμα που έχει κάνει ποτέ η Κινεζική πλευρά στην προσπάθεια να αναδειχτεί, μέσα από τη στρατηγική “ένας δρόμος – μία ζώνη”, σε έναν εναλλακτικό πόλο υπέρ μιας παγκοσμιοποίησης στηριγμένης στις τεχνολογικές επενδύσεις και τη διαμόρφωση νέων μεγάλων εμπορικών και ενεργειακών διαδρόμων.

Ήδη το περασμένο φθινόπωρο, αποστολή Κινέζων επιχειρηματιών, οργανωμένη από το τουρκικό υπουργείο Εμπορίου, υπέγραψε συμφωνίες για πώληση τουρκικών προϊόντων στην Κίνα ύψους 300 εκατομμυρίων δολαρίων. Αν και το ποσό είναι μικρό συγκρινόμενο με το εμπορικό έλλειμμα 22 δισεκατομμυρίων δολαρίων της Τουρκίας έναντι της Κίνας, ωστόσο σηματοδοτεί ένα πρώτο άνοιγμα. Δεν είναι τυχαία άλλωστε η συγκρότηση Σινοτουρκικής Επιτροπής Συνεργασίας ή η εκκίνηση της λειτουργίας της Bank of China και στην Τουρκία, ενώ σε μια κίνηση που έχει και αυτή το συμβολισμό της το China Radio International ανακοίνωσε ότι ξεκινά πρόγραμμα με τον τίτλο CRI Türk.

Εάν για την τουρκική πλευρά η βελτίωση των σχέσεων με την Κίνα είναι σημαντική για την ανάπτυξη ενός εναλλακτικού πλέγματος οικονομικών σχέσεων, για την κινεζική πλευρά η στρατηγική των “νέων δρόμων του μεταξιού” περνάει και μέσα από την ανάπτυξη πολύπλευρων σχέσεων στην ευρύτερη Μέση Ανατολή. Οι πρόσφατες διαδοχικές επισκέψεις του Σαουδάραβα βασιλιά Salman και του Ισραηλινού πρωθυπουργού Netanyahu στο Πεκίνο σηματοδότησαν το αναβαθμισμένο ενδιαφέρον για μια περιοχή στην οποία η Κίνα ούτως ή άλλως παίζει σημαντικό ρόλο και με τις μεγάλες επενδύσεις της σε υποδομές όσο και με την παρουσία μεγάλου αριθμού Κινέζων εργαζομένων.

Το Ισραήλ, που πρόσφατα γιόρτασε τα 25 χρόνια διπλωματικών δεσμών με την Κίνα έχει διμερές εμπόριο ύψους 8 δισεκατομμυρίων δολαρίων, ενώ κινεζικές εταιρείες παίζουν μεγάλο ρόλο σε σημαντικά έργα όπως το Μετρό του Τελ Αβίβ και τα λιμάνια της Χάιφα και του Ασντόντ. Στη χώρα βρίσκονται ήδη 3500 Κινέζοι εργαζόμενοι και αναμένονται άλλοι 20.000.

Η Χάιφα αποτελεί τμήμα ενός αυξανόμενου αριθμού λιμανιών υπό κινεζική ιδιοκτησία στη Μεσόγειο, που περιλαμβάνουν το λιμάνι του Πειραιά, το λιμάνι του Cherchell στην Αλγερία, τα λιμάνια του Πορτ Σάιντ και της Αλεξάνδρειας στην Αίγυπτο, το λιμάνι του Kumport στην Τουρκία και τα λιμάνια της Γένοβας και της Νάπολης στην Ιταλία. Τα λιμάνια αυτά εντάσσονται στη στρατηγική της “μίας ζώνης – ενός δρόμου”, μαζί με άλλα έργα υποδομής. Για παράδειγμα, η επαναλειτουργία της σιδηροδρομικής γραμμής της κοιλάδας Jezreel επιτρέπει προϊόντα που φτάνουν στην Τουρκία μέσω του λιμανιού της Χάιφα να κατευθύνονται στην Ιορδανία και την ευρύτερη περιοχή του Περσικού Κόλπου και της Ερυθράς Θάλασσας. Τέτοιες κινήσεις ενθαρρύνονται και από την ισραηλινή πλευρά που θεωρεί ότι η ανάπτυξη αντίστοιχων εμπορικών διαδρόμων θα ωθήσει τις αραβικές μοναρχίες να αναπτύξουν στενότερες σχέσεις με το εβραϊκό κράτος.

Την ίδια στιγμή, η κινεζική πλευρά διευκολύνεται στον όλο χειρισμό της και από την εξομάλυνση των τουρκο-ισραηλινών σχέσεων που είχαν διαταραχθεί το 2010 με το επεισόδιο του πλοίου Mavi Marmara.

Άγκυρα και Πεκίνο φαίνεται να έχουν συμφωνήσει να διακρίνουν το ακανθώδες ζήτημα των Ουιγούρων (της τουρκογενούς μειονότητας του Σιντζιάνγκ που αντιμετωπίζει συστηματική καταπίεση από τις κινεζικές αρχές) από τις ευρύτερες οικονομικές σχέσεις τους. Εκτός από το ότι το 65% του λιμανιού του Kumport είναι σε κινεζικά χέρια, η κινεζική Ασιατική Τράπεζα Επενδύσεων και Υποδομών χρηματοδοτεί το σχέδιο του αγωγού TANAP που θα μεταφέρει φυσικό αέριο από το Αζερμπαϊτζάν στην Ευρώπη μέσω Γεωργίας και Τουρκίας. Ήδη από το 2015 Κίνα και Τουρκία υπέγραψαν μνημόνιο κατανόησης για τον εναρμονισμό της κινεζικής στρατηγικής “μία ζώνη – ένας δρόμος” με την τουρκική στρατηγική για τον “ενδιάμεσο διάδρομο” που κεντρικό στοιχείο έχει τη σιδηροδρομική γραμμή υψηλής ταχύτητας που θα συνδέει το Καρς στα ανατολικά με την Αδριανούπολη στα δυτικά και συνολικά θα συνδέει την Τουρκία με την Κίνα διαμέσου της Κεντρικής Ασίας και του Καύκασου. Επιπλέον, η εταιρία DHL, μια από τις μεγαλύτερες εταιρείες μεταφορών στον κόσμο επενδύει στη δημιουργία ενός διαδρόμου μεταφορών, κυρίως σιδηροδρομικών, ανάμεσα στο Lianyungang και την Κωνσταντινούπολη που θα εκτιμάται ότι θα μπορούσε να δημιουργήσει έως και 2,5 τρισεκατομμύρια δολάρια εμπορικών συναλλαγών μέσα στα επόμενα 10 χρόνια.

Όπως, άλλωστε, δήλωσε πρόσφατα ο Κινέζος πρεσβευτής στην Άγκυρα Yu Hongyang, μιλώντας στο ετήσιο ανοιξιάτικο γκαλά που διοργάνωσαν η TÜSİAD (Ένωση Βιομηχανιών) και το Κινεζικό Ινστιτούτο στην Τουρκία (ÇİTAM), “η διμερής οικονομική και εμπορική συνεργασία είχαν θαυμάσια αποτελέσματα. Η Κίνα έχει καταστεί δεύτερος μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος της Τουρκίας και ο μεγαλύτερος ανάμεσα στις ασιατικές χώρες”.

Τον Φεβρουάριο εγκαινιάστηκε ο υπόγειος αποθηκευτικός χώρος φυσικού αερίου στη λίμνη Tuz, o μεγαλύτερος του είδους του, που κατασκευάστηκε από την κινεζική Tianchen Engineering (TCC). Πρόσφατα επίσης η κινεζική Wanda Group και η τουρκική Mar Yapı ανακοίνωσαν τη συμφωνία να κατασκευάσουν το σύμπλεγμα ξενοδοχείων, εστιατορίων και εμπορικών καταστημάτων Wanda VistaIstanbul. Μάλιστα, ο Κινέζος πρέσβης υπογράμμισε πόσο σημαντική είναι για την κινεζική πλευρά η συμμετοχή της Τουρκίας στη στρατηγική του “νέου δρόμου του μεταξιού” και τόνισε ότι η κινεζική κυβέρνηση προσβλέπει στην παρουσία του προέδρου Tayyip Erdoğan στο Φόρουμ της “μίας ζώνης – ενός δρόμου” που θα γίνει στο Πεκίνο το Μάιο.

Αυτή η αναβαθμισμένη κινεζική οικονομική παρουσία γεννά ενδιαφέρον και για τον πολιτικό ρόλο της Κίνας στην περιοχή, ως δύναμης που κατεξοχήν ενδιαφέρεται για την σταθερότητα η οποία θα διευκολύνει τις εμπορικές συναλλαγές και τις επενδύσεις. Ήδη χώρες του Περσικού Κόλπου όπως τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα έχουν καταστήσει σαφές ότι θα επιθυμούσαν εντονότερο κινεζικό αποτύπωμα στην περιοχή, ενώ εκτιμάται ότι τυχόν συντονισμός της Κίνας και των ΗΠΑ θα είχε ισχυρό αντίκτυπο – ενδεχόμενο βέβαια ανοιχτό δεδομένων των τρεχουσών μετατοπίσεων στην αμερικανική εξωτερική πολιτική.

Πάντως η πρόσφατη επίσκεψη του Σαουδάραβα βασιλιά Σαλμάν στο Πεκίνο σηματοδότησε αναβάθμιση της συνεργασίας όχι μόνο στο οικονομικό επίπεδο (καθώς υπογράφτηκαν συμφωνίες ύψους 65 δισεκατομμυρίων δολαρίων) αλλά και στο πολιτικό. Η διατήρηση της σταθερότητας στο διάδρομο από τον κόλπο του Άντεν μέχρι την Ερυθρά Θάλασσα είναι ουσιώδης για την κινεζική στρατηγική του “θαλάσσιου δρόμου του μεταξιού”, όμως οι προσπάθειες του Ιράν να αυξήσει την επιρροή στην περιοχή μέσω “πολέμων δι’ αντιπροσώπων” με τους Σαουδάραβες στην Υεμένη και το Κέρας της Αφρικής απειλούν το κινεζικό όραμα. Δεν είναι τυχαίο ότι εγκαταλείποντας μια παραδοσιακή στάση ουδετερότητας το Πεκίνο υποστηρίζει την κυβέρνηση της Υεμένης ενάντια στους υποστηριζόμενους από το Ιράν αντάρτες ,ενώ η κατασκευή των πρώτων κινεζικών ναυτικών βάσεων στο Τζιμπουτί συνέπεσε με τις διακοπή των σχέσεων του τελευταίου με την Τεχεράνη. Τούρκοι αναλυτές θεωρούν ότι όλα αυτά διευκολύνουν και τη μεγαλύτερη συνεργασία ανάμεσα σε Τουρκία και Κίνα.