Ἄλλοτε η θάλασσα…

Ἄλλοτε ἡ θάλασσα μᾶς εἶχε σηκώσει στὰ φτερά της
Μαζί της κατεβαίναμε στὸν ὕπνο
Μαζί της ψαρεύαμε τὰ πουλιὰ στὸν ἀγέρα
Τὶς ἡμέρες κολυμπούσαμε μέσα στὶς φωνὲς καὶ τὰ χρώματα
Τὰ βράδια ξαπλώναμε κάτω ἀπ᾿ τὰ δέντρα καὶ τὰ σύννεφα
Τὶς νύχτες ξυπνούσαμε γιὰ νὰ τραγουδήσουμε
Ἦταν τότε ὁ καιρὸς τρικυμία χαλασμὸς κόσμου
Καὶ μονάχα ὕστερα ἡσυχία
Ἀλλὰ ἐμεῖς πηγαίναμε χωρὶς νὰ μᾶς ἐμποδίζει κανεὶς
Νὰ σκορπᾶμε καὶ νὰ παίρνουμε χαρὰ
Ἀπὸ τοὺς βράχους ὡς τὰ βουνὰ μᾶς ὁδηγοῦσε ὁ Γαλαξίας
Καὶ ὅταν ἔλειπε ἡ θάλασσα ἦταν κοντὰ ὁ Θεός

Πάλι…

Πάλι ὁ οὐρανὸς ἀνοίγει ἐδῶ τὴν πύλη
Πάλι σηκώνει τὴ σημαία
Ἐμεῖς μπαίνουμε χωρὶς φόβο
Τὰ μάτια τὰ πουλιὰ μαζί μας μπαίνουν
Ἀστράφτει ἡ πολιτεία ἀστράφτει ὁ νοῦς μας
Ἡ φαντασία τοὺς κήπους πλημμυράει
Εἶναι παιδιὰ ποὺ στέκονται στὶς βρύσες
Κορυδαλλοὶ στοὺς ὄρθρους ἀκουμπᾶνε
Στὶς λεμονιὲς ἄγγελοι χορτάτοι
Εἶναι ἀηδόνια ποὺ παντοῦ ξυπνᾶνε
Φλογέρες παίζουν ἔντομα βουίζουν
Εἶναι τραγούδια ἡ στάχτη τῶν νεκρῶν
Κι οἱ νεκροὶ κάπου ἀναγεννιοῦνται πάλι
Ὁλοῦθε μᾶς μαζεύει ὁ Θεὸς
Ἔχουμε χέρια καθαρὰ καὶ πᾶμε

Ποιος ήταν αυτός ο ποιητής που στα 23 του χρόνια άφησε την Ιταλία κι ήρθε στην Αθήνα για να δείξει ότι μπορεί και ο ίδιος να συμβάλλει στην ανανέωση του σκηνικού της ποίησης στην Ελλάδα;

Κι όχι απλά να συμβάλλει, καθώς ο ίδιος έλεγε: «Όπως ο Σολωμός έδωσε στην Ελληνική Ποίηση τη νέα δημοτική γλώσσα, εγώ θα δώσω τη νέα ποίηση στην Ελλάδα». «Ο Σαραντάρης ήταν ο πρώτος μεταφυσικός λυρικός ποιητής της νεώτερης Ελλάδας» (Ιωάννης Θεοδωρακόπουλος, Νέα Εστία, τχ 1285). «Ερχόταν όσο το δυνατόν αντίθετα απ’ την τέχνη: απ’ τη φυσική ιστορία της ψυχής που προσπαθούσε να μιλήσει την αληθινή της γλώσσα. Από την ειλικρίνεια την ελευθερία και –τι απίστευτο!- την αισιοδοξία» (Tέλλος Άγρας, 1937). «To να μιλάς για το Σαραντάρη είναι σαν μια προσευχή προς τον Κύριο» (Γιάννης Σκαρίμπας).

Αυτός ο ποιητής λοιπόν δεν ήθελε να γράψει ποίηση γιατί έβλεπε σε αυτήν την ιδανική τέχνη, ή γιατί μπορούσε να γράψει με τρόπο υψηπετή και λυρικό όπως τόσοι είχαν κάνει ήδη στην ελληνική γλώσσα. Αυτός ο ποιητής ήρθε στην Ελλάδα γιατί πίστεψε σε μια ιδέα «για την οποία θα μπορούσε να ζήσει και να πεθάνει», όπως περίπου έγραφε κάποτε κι ο αγαπημένος του φιλόσοφος Σαίρεν Κίρκεγκωρ. Κι έτσι είχε το θάρρος να λέει στο φίλο του Ν. Γ. Πεντζίκη: «Τούτο είναι! Κανένας σας δεν νιώθει την ανάγκη μιας πίστης που να υπερβαίνει τα όρια της αισθητικής του» (από επιστολή στον Ν.Γ. Πεντζίκη). Και πως αλλιώς αφού για το Σαραντάρη: «Και η ανάπτυξη ενός στίχου …είναι μια ολόκληρη θέση που πρέπει να χρησιμοποιήσουν οι ποιητές για την ποιητική μεταμόρφωση που επιδιώκουν».

Μπορούσε όμως να καταφέρει κάτι τέτοιο σε μια γλώσσα που του ήταν ξένη, καθώς αν και μητρική του, μπορεί να πει κανείς διαβάζοντας τα γαλλικά του ποιήματα ότι ήταν τρίτη του γλώσσα τα ελληνικά; Όμως ο ίδιος μας δίνει την απάντηση: «Μονάχα ελληνιστί η ποίηση μπορεί χωρίς φόβο να καταπιάνεται με ιδέες» (Παρενθέσεις).

Ο Σαραντάρης καταπιανόταν με ιδέες, πάει να πει πως ήταν κάτι ακόμα εκτός από ποιητής, ήταν ένας άνθρωπος που μπορούσε και φιλοσοφούσε, μάλιστα με τρόπο καθαρά πρωτοποριακό για την εποχή του, καθώς πήγαινε κόντρα στη γνώση και έδινε προτεραιότητα στην υπόσταση, προσεγγίζοντας σ’ ένα ρεύμα που έμελε να δώσει πολλά και μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, στον υπαρξισμό.

«Είναι αδύνατο να ξεχωρίσουμε τον ποιητή Σαραντάρη από τον φιλόσοφο Σαραντάρη. Ο ένας εισχωρούσε στον άλλο» (Παναγιώτης Κανελλόπουλος). Αν και διαβάζοντάς τον κανείς βλέπει πόσο αφαιρετικός είναι στην ποίησή του και πόσο γλαφυρός στην φιλοσοφία του, ξεχωρίζοντας άρα κατά πολύ τη μια γραφή από την άλλη.

Και εκείνος ο Ανδρέας Καραντώνης χρόνια μετά ομολογούσε: «Νοιώθω μια τύψη που υπάρχει ένας ποιητής σαν τον Σαραντάρη και δεν ανατρέχουμε στο έργο του. Θα μπορούσε να μας προφυλάξει από πολλά φτηνά, ψεύτικα πράγματα τα οποία προσέχομε περισσότερο απ’ ό,τι πρέπει και τα διατυμπανίζουμε, όπως το άγχος και η άρνηση που τροφοδοτούν τη σύγχρονη ποίηση»: