Οι άσχημες κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες ευνοούν τις ακραίες συμπεριφορές και κατά συνέπεια το φαινόμενο της ενδοοικογενειακής βίας. Αν και αποτελεί «μυστικό» καθώς ένα μεγάλο ποσοστό δεν προχωρά σε καταγγελία, τα ποσοστά που παραμένουν απροσδιόριστα φτάνουν μέχρι και στο 31%. Η διαιώνιση της κρίσης ενισχύει την συγκάλυψη των πραγματικών διαστάσεων εφόσον γυναίκες χωρίς εργασία ή υποστηρικτικό πλαίσιο παραμένουν σε κακοποιητικές σχέσεις.

Η κακοποίηση είναι συναισθηματική, σεξουαλική και σωματική. Τα σημάδια αρχικά μπορεί να μην είναι εμφανή, οι συμπεριφορές όμως επιδεινώνονται κλιμακωτά. Η εγκυμοσύνη για παράδειγμα είναι μία από τις περιόδους με το φαινόμενο να συνεχίζει και μετά. Τα παιδιά που γίνονται μάρτυρες ή «θύματα» έχουν ιδιαίτερα επιβλαβείς συνέπειες καθώς αυξάνονται οι πιθανότητες για εμφάνιση ψυχοσωματικών και ψυχικών διαταραχών. Επιπρόσθετα, είναι πιο ευάλωτα σε παραβατικότητα και συχνά από «θύματα» γίνονται «θύτες».

Για ποιους λόγους όμως η ενδοοικογενειακή κακοποίηση δεν καταγγέλεται; Η απάντηση έχει δύο σκέλη. Στο πρώτο συναντάμε την ανασφάλεια, τη συναισθηματική εμπλοκή και τις επιπτώσεις της αποκάλυψης. Τα «θύματα» θεωρούν ότι η οικογένεια δεν θα τα στηρίξει, είτε λόγω έλλειψης δυνατότητας ή λόγω στρεβλών αντιλήψεων. Εκλογικεύουν άρα την κατάσταση λέγοντας ότι τα παιδιά χρειάζονται και τους δύο γονείς, ρίχνουν την ευθύνη για την κακοποίηση στον εαυτό τους και υπομένουν με την προσδοκία της αλλαγής. Το δεύτερο σχετίζεται με το νομικό πλαίσιο το οποίο θεσπίστηκε ως ποινικό αδίκημα σχετικά πρόσφατα (Ν.3500/2006). Ως αποτέλεσμα δεν υπάρχει σαφής εικόνα της ψυχοπαθολογίας των «θυτών» που εμφανίζουν αντικοινωνικά ως επί το πλείστον χαρακτηριστικά προσωπικότητας.

Ο φαύλος κύκλος της ενδοοικογενειακής βίας έχει ως εξής: στην πρώτη φάση συμβαίνουν μεμονωμένα επεισόδια ήπιας έντασης και το «θύμα» προσπαθεί να τα ελέγξει με υποτακτική συμπεριφορά, αποτρέποντας την κλιμάκωση. Αν αυτό δεν έχει αποτέλεσμα, αρνείται τον θυμό αποδεχόμενο τις αντιδράσεις του εφόσον πιστεύει ότι το αξίζει. Η άρνηση οδηγεί σε απόδοση της συμπεριφοράς σε εξωγενείς παράγοντες όπως ‘είναι κουρασμένος’, κλπ. Σε δεύτερη φάση το επεισόδιο γίνεται οξύτερο και περιλαμβάνει σωματικές βλάβες. Ο «θύτης» μπορεί να έχει ως ένα βαθμό συνείδηση, στη συνέχεια όμως, γίνεται ανεξέλεγκτος. Στο τέλος  παρατηρείται υποχώρηση της έντασης. Ο «θύτης» εκφράζει συναισθήματα, παραδέχεται την πράξη του και υπόσχεται πως δεν θα το ξανακάνει αφού το «θύμα» έχει πάρει το μάθημά του.

Τα χαρακτηριστικά της κακοποίησης δεν είναι μόνο τα εμφανή σημάδια.   Η συναισθηματική κακοποίηση προηγείται της σωματικής καθώς επιτυγχάνεται ο έλεγχος, η απομόνωση και ο εγκλωβισμός.  Ο «θύτης» χαρακτηρίζεται από έλλειψη σεβασμού δικαιωμάτων και επιθυμιών, προβαίνει σε ταπεινωτικές πράξεις ή εκφράσεις, εκφοβισμό μέσω απειλών, επίδειξης δύναμης και κυριαρχίας, αδιαφορία και άρνηση επικοινωνίας. Σταδιακά το θύμα αποδυναμώνεται, αισθάνεται τύψεις, ενοχές, φόβο και ντροπή.

Ποια είναι τα χαρακτηριστικά των θυμάτων; Η χαμηλή αυτοεκτίμηση είναι το κυριότερο. Πιστεύουν ότι ο ρόλος της συζύγου, της νοικοκυράς και της μητέρας δίνει αξία. Κυριαρχούν επίσης παραδοσιακές αντιλήψεις και στερεότυπα γυναικείου ρόλου. Τα «θύματα» έχουν παθητική συμπεριφορά, ενοχές, ανοχή στον εξευτελισμό και την προσβολή, είναι ανασφαλή και νιώθουν ανάξια χωρίς την παρουσία του συζύγου ενώ αποφεύγουν να αναλάβουν ευθύνες γιατί φοβούνται ότι αν αποτύχουν θα κατακριθούν. Ως συνέπεια εμφανίζουν καταθλιπτική διάθεση, άγχος, ανησυχία και διαταραχές στον ύπνο, είναι απομονωμένα από φίλους και οικογένεια, παρουσιάζουν προβλήματα στην εργασία ενώ αν πρόκειται για μητέρες βιώνουν ελλείψεις που εκδηλώνονται στην επικοινωνία και την σχέση με τα παιδιά.

Από την άλλη ο θύτης έχει κι αυτός χαμηλή αυτοεκτίμηση και πιστεύει ότι μέσα από τον αυταρχισμό αποδεικνύει την κυριαρχία του. Συχνά χρησιμοποιεί βίαιο σεξ ως μέσο δύναμης, έχει κτητική συμπεριφορά, δημιουργεί σκηνές και παρουσιάζει χαμηλή ανοχή στη ματαίωση, έλλειψη αυτοελέγχου και επίγνωσης των πράξεών του. Δεν αποδέχεται τη βία στη συμπεριφορά του, μη εκτιμώντας ως αποτέλεσμα τις αρνητικές τη επιπτώσεις, δικαιολογώντας διαρκώς τον εαυτό του.  Οι «θύτες» μπορεί να είναι κάθε εκπαιδευτικού, οικονομικού και κοινωνικού επιπέδου ενώ ο περίγυρος δεν αντιλαμβάνεται συχνά κάτι.

Ίσως να βρίσκεστε σε μία κακοποιητική σχέση με κάποιον που: σας απευθύνεται με υποτιμητικούς χαρακτηρισμούς, σας αποτρέπει από το να βγείτε έξω, σας εμποδίζει να δείτε την οικογένεια ή τους φίλους σας, προσπαθεί να σας ελέγξει, θυμώνει όταν πίνει αλκοόλ ή κάνει χρήση ναρκωτικών, σας απειλεί, σας χτυπάει, σας κατηγορεί για την συμπεριφορά του.

Αν αναγνωρίζετε τον εαυτό σας στα παραπάνω αρχικά επιλέξτε ένα φιλικό σας πρόσωπο ή τηλεφωνήστε σε κάποια υπηρεσία που προσφέρει νομική, ψυχολογική στήριξη και φιλοξενία. Το περιβάλλον που θα παρατηρήσει αλλαγές στον ψυχισμό φίλης, συγγενούς ή κόρης και ασυνήθιστες μελανιές ή τραύματα πρέπει να την βοηθήσει να ανοιχτεί, να μειώσει το αίσθημα της ντροπής και να συνειδητοποιήσει ότι είναι κάτι για το οποίο δεν ευθύνεται.