Tη νύχτα της 13ης προς την 14η Σεπτεμβρίου του 1848, Κεφαλονίτες αγρότες, μην μπορώντας να ανταποκριθούν άλλο στους τότε «δανειστές», τους «τοκογλύφους» μεγαλοκτηματίες ευγενείς που τους είχαν πάρει για ένα κομμάτι ψωμί τις μικροϊδιοκτησίες τους, εξεγέρθηκαν και προσπάθησαν να κάψουν τα χρεωστικά ομόλογα στο κτήριο των Δικαστηρίων.
Από τη μία η δυσβάστακτη φορολογία και από την άλλη η εκμετάλλευση των ευγενών είχε «πνίξει» οικονομικά τους Κεφαλονίτες και για το λόγο αυτό αποφάσισαν να προχωρήσουν στην κίνηση αυτή με αρχηγούς, στο μεν Αργοστόλι τον Γεώργιο Μεταξά, στο δε Ληξούρι τους Θεόδωρο Μπρόντζα και Μαρίνο Χαριτάτο.

Οι άρχοντες της εποχής όμως έμαθαν για την επιχείρηση των αγροτών και ενημέρωσαν την αγγλική φρουρά η οποία περίμενε πλήρως εξοπλισμένη τους αγρότες που στην πλειοψηφία τους προέρχονταν από τα Βαλσαμάτα, τα Φραγκάτα και τα Τρωιανάτα οι οποίοι τα μόνα όπλα που διέθεταν ήταν αγροτικά εργαλεία.

Έτσι η εξέγερση των αγροτών σε Αργοστόλι και Ληξούρι θα πνιγεί στο αίμα και οι σκοτωμένοι αγρότες θα θαφτούν σε ομαδικό τάφο έξω από το Αργοστόλι ενώ οι υπόλοιποι θα συλληφθούν και θα φυλακιστούν.

Η εξέγερση του Σταυρού ήταν η τρίτη στη σειρά εξέγερση των καταπιεσμένων αγροτών το 1848. Είχαν προηγηθεί άλλες δύο, η μία την μεγάλη Εβδομάδα από την νεολαία του Αργοστολίου και η δεύτερη τον Αύγουστο στη Σκάλα. Και οι δύο είχαν πνιγεί στο αίμα, έχοντας ως αντίποινα εκτελέσεις από την πλευρά των Άγγλων.

Τέλος, να σημειωθεί ότι όπως και στις δύο προηγούμενες εξεγέρσεις έτσι και σ’ αυτή στο πλευρό των αγροτών πολέμησαν και παπάδες με πιο γνωστή την περίπτωση του Παπά-Ληστή, που δεν ήταν άλλος από τον ιερέα της Σκάλας Γρηγόριο Ζαπάντη Νοδάρο.

Tην επόμενη χρονιά και συγκεκριμένα την 16η Αυγούστου 1849, ξέσπασε νέα ένοπλη εξέγερση.
Τα γεγονότα διαδραματίστηκαν κυρίως στο νοτιοανατολικό κομμάτι του νησιού, συγκεκριμένα στο χωριό Σκάλα, στην περιοχή του Ελειού και στην κοιλάδα του Ηράκλειου πεδίου, αλλά οι υπάρχουσες ενδείξεις πού κυρίως βασίζονται σε μαρτυρικές καταθέσεις δείχνουν ότι υπήρξε σχεδιασμός για εξέγερση σε ολόκληρο το νησί που όμως δεν πραγματοποιήθηκε.
Εμφανείς αρχηγοί της εξέγερσης αναφέρονται ο ιερέας του χωριού Σκάλα Γρηγόριος Ζαπάντης Νοδάρος ο επονομαζόμενος και Παπα ληστής, ο Θεόδωρος Βλάχος από το χωριό Σπήλια λίγο έξω από το Αργοστόλι και ο Αναστάσης Λαμπρινάτος ή Μπομποτής από τα Ομαλά .
Πρώτη βίαιη ενέργεια των στασιαστών θεωρείται ή εκτέλεση του δασοφύλακα Parker από ομάδα 20 φυγόδικων που είχε επαναφέρει κρυφά στο νησί ο Βλάχος με σκοπό να βοηθήσουν τους εξεγερμένους.
Παρ ότι υπήρξαν υποψίες και κατά διαφόρων άλλων η Αστυνομία επικήρυξε τον Βλάχο αλλά ουδέποτε δραστηριοποιήθηκε για να τον συλλάβει παρ’ ότι ο τελευταίος κυκλοφορούσε ελεύθερα, χωρίς καμιά προφύλαξη.
Τα κυρίως γεγονότα άρχισαν την 15η Αυγούστου στην Σκάλα όταν ομάδα ενόπλων με επικεφαλής τον Παπά Ληστή επιτέθηκε σε αστυνομική περίπολο που ερχόταν από το Αργοστόλι και την διασκόρπισε σκοτώνοντας και τον επικεφαλής.
Την 16η Αυγούστου ξεσηκώνονται οι Βάλτες οι Κορωνιοί, το Αράκλι και ο Ελειός, διακόπτεται η επικοινωνία με το
υπόλοιπο νησί και εκδιώκονται κακήν κακώς οι χωροφύλακες από τον σταθμό χωροφυλακής Σκάλας.
Ακολουθούν επιθέσεις σε σπίτια γαιοκτημόνων που είχαν ιστορικό αντιαγροτικών πράξεων και επίσης όσων θεωρήθηκαν συνεργάτες των Άγγλων. Καίγονται σπίτια και αποθήκες και καταστρέφονται χρεόγραφα. Κάποιοι γαιοκτήμονες εκτελούνται επί τόπου με πρώτο τον Νικόλαο Μεταξά Τζαννάτο, διακριθέντα για την συμμετοχή του στην Ελληνική επανάσταση αλλά και αδίστακτο εκμεταλλευτή των αγροληπτών -σέμπρων του.
Το πιθανότερο είναι ότι ή εκτέλεση του –πυροβολήθηκε και μετά κάηκε ζωντανός- ήταν πράξη τιμωρίας για προδοσία.
Υπάρχουν στοιχεία με βάση τα οποία ο εκτελεστείς αρχικά συμμετείχε στην οργάνωση της εξέγερσης αλλά μετά άλλαξε γνώμη και έστειλε στο Αργοστόλι τον γαμπρό του Νικόλαο Δελλαπόρτα να παραδώσει επιστολή στην αστυνομία με την οποία επιστολή κατέδιδε τα πάντα.
Η επιστολή έπεσε στα χέρια των επαναστατών και επέφερε την εκτέλεση του.
Την 17η Αυγούστου είχαν ήδη συγκεντρωθεί 400-500 ένοπλοι και απεφάσισαν να βαδίσουν εναντίον της πρωτεύουσας. Όταν βρίσκονταν περίπου στα μέσα της διαδρομής δέχθηκαν βολές πυροβολικού από το Ιονικό ατμόπλοιο «Ιονία» που έφθασε προερχόμενο από την Κέρκυρα με στρατιωτικές ενισχύσεις.
Ένα μέρος των στασιαστών αποχωρίστηκε με σκοπό να εμποδίσει την απόβαση. Ακολούθησε πολύωρη μάχη όπου βέβαια στο τέλος οι στασιαστές υποχώρησαν τόσο λόγω έλλειψης πυρομαχικών όσο και λόγω της ασύγκριτης υπεροχής πυρός των αντιπάλων.
Η υπόλοιπη φάλαγγα συνάντησε την φρουρά του Αργοστολίου η οποία τους έκοβε τον δρόμο. Μετά από σύντομη μάχη οι επαναστάτες διαλύθηκαν και κατέφυγαν στα γύρω βουνά.
Οι τρείς αρχηγοί με μερικούς έμπιστους κατέφυγαν στα βουνά του Ληξουρίου με σκοπό να διαφύγουν στην Ελλάδα.
Εκεί φαίνεται διασπάστηκαν.
Την 11η Οκτωβρίου o Μπομποτής παραδίδεται στις αρχές και ομολογεί τα πάντα.
Το δεύτερο 15ήμερο του Οκτωβρίου συλλαμβάνεται ο Παπά Νοδάρος Ζαπάντης και ο Βλάχος.
Δικάζονται στο Αργοστόλι και καταδικάζονται σε θάνατο δι’ απαγχονισμού.

Την επομένη το πρωί καλείται ο Δεσπότης Κεφαλλονιάς να καθαιρέσει τον παπά από την ιερατική του ιδιότητα, μετά τους ντύνουν με ευτελή ενδύματα και σιδηροδέσμιους τους οδηγούν στο Ληξούρι όπου τους περίμενε στημένη η αγχόνη.
Μόλις φθάνουν τους εξομολογεί ο παπά Μαντζαβίνος ο μετέπειτα άσπονδος εχθρός του Λασκαράτου ο οποίος μετά την εκτέλεση παίρνει την δερμάτινη ζώνη του παπά Ζαπάντη, την κόβει μικρά κομμάτια και την πουλά πανάκριβα στους αφελείς για φυλακτό!
Οι Άγγλοι ήδη από το τέλος Αυγούστου αποκτούν τον ελέγχουν σε όλο το νησί.
Παρά την επικράτηση του Αγγλικού στρατού τα πνεύματα είναι οξυμένα στο έπακρο και η κατάσταση κάθε άλλο παρά ελέγχεται σταθερά και σίγουρα.
Οι ίδιοι οι Άγγλοι εκτιμούν ότι ή παραμικρή κωλυσιεργία και καθυστέρηση εγκυμονεί τον κίνδυνο να ξεσηκωθούν όχι 500 αλλά 5.000 με απρόβλεπτα αποτελέσματα.
Έτσι ο Ward για να αποφύγει δυσάρεστες εκπλήξεις καλεί τον Αγγλικό στόλο από την Μάλτα ο οποίος φθάνει τις 10 Σεπτεμβρίου στο Αργοστόλι με επικεφαλής τον γνωστό Ναύαρχο Parker και αποβιβάζει 13,000 στρατιώτες και 10 τηλεβόλα.
Αρχικά οι Άγγλοι κηρύττουν τον στρατιωτικό νόμο μόνο στις εξεγερμένες περιοχές.
Την 5η Σεπτεμβρίου με εντολή του Αρμοστή Ward η ισχύς του στρατιωτικού νόμου επεκτείνεται σχεδόν σε όλη την Κεφαλλονιά με εξαίρεση το Αργοστόλι και την Λειβαθώ. Με βάση τον στρατιωτικό νόμο επιβάλλεται ο πλήρης αποκλεισμός του νησιού από θαλάσσης. Όλα τα πλωτά μέσα είτε μεταφέρονται φρουρούμενα στο Αργοστόλι είτε βυθίζονται.
Οργανώνονται δύο μόνιμα στρατοδικεία ένα στη Σκάλα και ένα στα Σίσια τα οποία με συνοπτικές διαδικασίες επιβάλλουν ποινές που ποικίλουν από φυλάκιση, δημόσια μαστίγωση και εξορία και φθάνουν μέχρι την θανατική ποινή οι οποίες ποινές εκτελούνται άμεσα.
Σύμφωνα με τις επίσημες πηγές 21 θανατώθηκαν.
Στην πραγματικότητα οι εκτελεσθέντες πρέπει να ήταν πολύ περισσότεροι. Ο Μομφεράτος αναφέρει πάνω από 40.
Περίπου 80, κατ’ άλλους πάνω από 400, μαστιγώθηκαν. Πολλοί από αυτούς πέθαναν αργότερα από τις πληγές, άλλοι έμειναν ανάπηροι.
Πολλοί καταδικάστηκαν σε αειφυγία, εξορία και πολυετείς φυλακίσεις.
Σημειώνονται πλείστες κατεδαφίσεις σπιτιών καταστροφές περιουσιών κοπή ελαιοδέντρων και ξερίζωμα αμπελιών.
Διακόπηκε κάθε εμπορική η άλλη δραστηριότητα. Τα αμπέλια των οποίων η συγκομιδή συνέπεσε με τα γεγονότα έμειναν ατρύγητα, έκλεισαν όλα τα εργαστήρια.
Κοντά σ’ αυτά και οι τοκογλύφοι που βρήκαν θαυμάσια ευκαιρία να υφαρπάξουν τις περιουσίες των οφειλετών τους.
Μετά την πλήρη καταστολή της εξέγερσης ο Αρμοστής Ward έκανε περιοδεία σε όλο το νησί. Αναφέρεται η περίπτωση μιας ρακένδυτης γυναίκας χήρας εκτελεσμένου με 5 πειναλέα νήπια γύρω της ή οποία ζητιάνευε.
Ο φιλάνθρωπος Ward της έδωσε μια χούφτα χαρτονομίσματα και αυτή του τα πέταξε στα μούτρα. Το όνομα της διεσώθη και αξίζει να αναφερθεί: Μαριάνθη Βρεττού.
Την επόμενη χρονιά ο Ward ταξίδεψε στην Κρήτη. Επ΄ ευκαιρία αυτού του ταξιδιού επισκέφτηκε όλα τα νότια νησιά όχι όμως την Κεφαλλονιά φοβούμενος προφανώς τις σίγουρες έντονες αποδοκιμασίες του πληθυσμού.
Σύμφωνα με νεώτερα στοιχεία που βασίζονται τόσο σε μαρτυρίες ανθρώπων που έζησαν τα γεγονότα όσο και στις μαρτυρικές καταθέσεις συλληφθέντων, των πρωτεργατών μη εξαιρουμένων, δημιουργούνται βάσιμες υπόνοιες ότι αυτή η εξέγερση αν δεν οργανώθηκε σίγουρα υποδαυλίστηκε από την αντιδραστική Αγγλόφιλη παράταξη με άμεσο σκοπό και στόχο να αποδεκατίσουν το δημοκρατικό κίνημα και έτσι να απαλλαγούν μια και καλή από κάθε αντίσταση και ειδικά να διαλύσουν το Ριζοσπαστικό κίνημα το οποίο εκείνον ακριβώς τον καιρό είχε αρχίσει να ενισχύεται. 
Καίτοι η σχετική έρευνα συνεχίζεται τα ήδη υπάρχοντα στοιχεία είναι αρκετά για να στηρίξουν την υπόθεση ότι αυτή η θέση δεν είναι απλή υπόνοια αλλά τείνει να θεωρηθεί βεβαιότητα, ιστορικό γεγονός.
Όσον αφορά την φυσική εξόντωση κάποιων ανθρώπων το εγχείρημα πέτυχε.
Στον πολιτικό – ιδεολογικό πεδίο όμως απέτυχε οικτρά αφού ούτε τους Ριζοσπάστες κατάφεραν να ενοχοποιήσουν ούτε την λαϊκή αντίσταση να εξουδετερώσουν, αντίθετα μάλιστα οι συμμετάσχοντες ηρωοποιήθηκαν στην συνείδηση των πολιτών.
Είναι χαρακτηριστικά όσα αφιέρωσε ή λαϊκή μούσα τόσο στους πρωταγωνιστές της εξέγερσης όσο και στην Αγγλική βαρβαρότητα.
Λίγα διασώθηκαν αλλά αρκούντως χαρακτηριστικά:
«επιάσανε τον Μπομποτή κρεμάσανε τον Βλάχο
κρεμάν και τον παπά Ληστή που την ευχή του νάχω»
Και παρά κάτω:
«Στη φυλακή μας έχουνε κι είμαστ’ αποκλεισμένοι
μα θάβγουμε καμιά φορά σαν σκύλοι λυσσιασμένοι»
Επίσης:
«Κι αν τον παπά κρεμάσανε
και το ληστή το Βλάχο
εγώ εις τα τσαρούχια μου
τους Άγγλους ούλους γράφω»
ρησιμοποιείται ακόμα…
Από την εξέλιξη των γεγονότων φαίνεται ότι ή εξέγερση ξέσπασε ξαφνικά και ενδεχομένως πρόωρα με αποτέλεσμα να παρουσιαστεί σημαντικό έλλειμμα συντονισμού και οργάνωσης. Ίσως αυτή η βιαστική έναρξη να οφείλεται και στην προδοσία του Μεταξά Τζανάτου.

Όπως βέβαια και να έχει το πράγμα οι εξεγερμένοι τόσο του 1848 όσο και του 1849 δεν είχαν καμιά πιθανότητα επιτυχίας των αντικειμενικών στόχων τους. Δεν ήταν ποτέ δυνατόν μια χούφτα αγρότες να καταβάλλουν την τεράστια πολεμική μηχανή της Αλβιώνας και μάλιστα στον κολοφώνα της ισχύος της.
Παρ’ όλα αυτά παρέμεινε στην ιστορία σαν παράδειγμα μαχητικότητας και αυτοθυσίας ανθρώπων αποφασισμένων να διεκδικήσουν την αξιοπρέπεια τους ακόμη καιμετίμημα την ίδια τους τη ζωή…

Πηγή