Που το πάει η Τουρκία; Ποιες είναι οι άμεσες και ποιες οι στρατηγικές επιδιώξεις της;

Ο Ερντογκάν παίζει εδώ και καιρό σιμουλτανέ (αγώνας στο σκάκι όπου ο γκρανμέτρ παίζει ταυτόχρονα με πολλούς αντιπάλους).

Το τρίγωνο της οικονομικής συμμαχίας 

Ασφαλώς έπαιξε (παίζει;) και με το Ιράν και τη Ρωσία. Μόνο που εκεί αποφάσισε να πάει το παιχνίδι στην ισοπαλία και να αντιμετωπίσουν από κοινού τη δύση σε ένα γεωστρατηγικό παίγνιο ευρείας κλίμακας.

Η κίνηση ματ της Τουρκίας όπως αποδεικνύεται εκ των υστέρων ήταν η κατάρριψη του ρωσικού αεροσκάφους. Ήταν μια κίνηση υψηλού ρίσκου αλλά με προοπτική. Η ρωσική πλευρά περιορίστηκε τότε σε εμπορικές κυρώσεις μόνο, τις οποίες και χαλάρωσε σταδιακά για να άρει πλήρως, όταν ήρθε η «συγγνώμη» του Ερντογάν. Ο αγωγός είναι πολύ μεγάλο πρότζεκτ για να ακυρωθεί για ένα αεροπλάνο και ένα πιλότο.

Αν θυμηθούμε ή αναζητήσουμε τις εμβριθείς αναλύσεις για το μένος του ορθόδοξου Βλαδίμηρου εναντίον των Τούρκων, θα βάλουμε τα γέλια και τα κλάματα μαζί.

Ο ρωσοτουρκικός πόλεμος στον οποίο επιμένουν οι “αναλυτές” του …19ου αιώνα, ίσως δεν γίνει και ποτέ. Τα κοινά οικονομικά συμφέροντα είναι τεράστια.

Η απόπειρα πραξικοπήματος στην Τουρκία τον Ιούλιο του 2016, αποτέλεσε το σημείο καμπής των σχέσεων Ιράν-Τουρκίας. Στην τηλεφωνική συνομιλία του Ιρανού προέδρου με τον Τούρκο ομόλογό του, ο Χασάν Ρουχανί είπε ότι η απόπειρα ήταν μία δοκιμασία για την Άγκυρα, προκειμένου να «προσδιορίσει ποιοι είναι οι εσωτερικοί και εξωτερικοί φίλοι και εχθροί».

Μία ημέρα αργότερα και ο Ρώσος πρόεδρος γινόταν ο πρώτος ξένος ηγέτης, που έσπευδε να συγχαρεί τον Ταγίπ Ερντογάν για την καταστολή του ενόπλου κινήματος.

Βάλτε τώρα τις φήμες (που έχουν τη βάση τους, αλλά δεν έχουν αποδειχτεί πέραν πάσης αμφιβολίας) πως το πραξικόπημα ήταν “στημένο” και είχε μόνο σκοπό να εδραιώσει στην εξουσία τον Ερντογκάν.

Ήταν όπως φαίνεται κάτι πολύ περισσότερο. Ο Ταγίπ μέτρησε στο σκηνοθετημένο ή όχι πραξικόπημα, φίλους και εχθρούς.

Και τη στάση της Ελλάδας εκτίμησε τότε, αλλά από τη στιγμή που τη θεωρεί προγεφύρωμα της Δύσης θα βρίσκεται σε διαρκή κόντρα μαζί της.

Τα περί προσωπικής «χημείας» μεταξύ των Ερντογάν, Πούτιν, Ρουχανί που βοηθούν να ξεπεραστούν οι διαφορές και τα ρήγματα, που ανά καιρούς προκύπτουν είναι παραμύθια για ρομαντικούς λογαριασμούς στα κοινωνικά δίκτυα.

Αυτό που τους ενώνει πέραν των οικονομικών συμφερόντων (αγωγοί φυσικού αερίου) είναι οι τουλάχιστον σε αυτή τη συγκυρία “κοινοί εχθροί”. Σε αυτούς είναι αναμφίβολα οι ΗΠΑ και η ΕΕ.

Ισχυροί ενεργειακοί δεσμοί

Η Τουρκία είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος αγοραστής ρωσικού φυσικού αερίου μετά τη Γερμανία, αγοράζοντας περίπου 28 έως 30 δισ. κυβικά μέτρα ετησίως. Ουσιαστικά αποτελεί μαζί με το Ιράν τους δύο ενεργειακούς  εταίρους της Ρωσίας. Και σε αυτό έχει διαδραματίσει το ρόλο της η προσπάθεια της Ευρωπαϊκής Ένωσης να περιορίσει την εξάρτησή της από το φυσικό αέριο και ο επακόλουθος ανταγωνισμός των «αγωγών».

Τον Ιούνιο του 2017 υπεγράφη υπενθυμίζουμε  μνημόνιο ενεργειακής συνεργασίας ανάμεσα στη Ρωσία και το Ιράν, με τον άκρως φιλόδοξο στόχο να αναπτύξουν από κοινού περί τα 50 project πετρελαίου και φυσικού αερίου, συνολικής αξίας 180 δισ. δολαρίων έως το 2020.

Για να αντιληφθούμε τι σημαίνει αυτό, φτάνει να σκεφτούμε πως Ρωσία και Ιράν ελέγχουν αθροιστικά το 50% των παγκόσμιων αποθεμάτων φυσικού αερίου.

Εντωμεταξύ, οι  πρόεδροι της Ρωσίας και της Τουρκίας εγκαινίασαν πριν από λίγες ημέρες τις εργασίες για πυρηνική μονάδα στην πόλη Ακουγιού. Πρόκειται για ένα project ύψους 20 δισ. δολαρίων, το οποίο θα καλύψει το 10% των αναγκών της Τουρκίας σε ηλεκτρικό ρεύμα. Η εξέλιξη δείχνει την εντεινόμενη ενεργειακή εξάρτηση της Τουρκίας από τη Ρωσία.

Πολυετής είναι, επίσης η συνεργασία Ρωσίας- Ιράν και στην πυρηνική ενέργεια. Το 1995 η Ρωσία άρχισε να χτίζει τον πρώτο σταθμό πυρηνικής ενέργειας στην πόλη Μπουσέρ, ο οποίος από τον Απρίλιο του 2016 ο σταθμός έχει παραδοθεί πλήρως στον έλεγχο του Ιράν. Η ιρανική κυβέρνηση σχεδιάζει δεύτερο και τρίτο σταθμό στην πόλη έως το 2024 και 2026 αντίστοιχα, ενώ μακροπρόθεσμα φιλοδοξεί οι μονάδες να γίνουν έξι.

Τουρισμός

Τα τουρκικά θέρετρα είναι δημοφιλέστατα τόσο για τους Ρώσους όσο και για τους Ιρανούς. Για τον τουρκικό τουρισμό η ρωσική αγορά είναι η δεύτερη μεγαλύτερη πηγή τουριστών, μετά τη Γερμανία, ενώ σε σημαντικότητα πηγή τουριστικών αφίξεων εξελίσσεται και το Ιράν.  Περίπου 2,5 εκατομμύρια Ιρανοί επισκέφθηκαν την Τουρκία το 2017, με τον αριθμό να είναι αυξημένος κατά 50,2% σε σχέση με το 2016. Η Τουρκία ήταν ο δημοφιλέστερος προορισμός για τους Ιρανούς πέρυσι, σύμφωνα με την Ένωση Ξενοδόχων Τουρκίας (TUROB).

Εμπόριο αγαθών 

Τo 2017 οι εμπορικές συναλλαγές Τουρκίας- Ρωσίας αυξήθηκαν 30% στα 22 δις. δολάρια. Στο διμερές εμπόριο ξεχωριστή θέση έχει ο αγροτικός τομέας. Η Τουρκία, μαζί με την Αίγυπτο, είναι ο μεγαλύτερος αγοραστής ρωσικού σιταριού. Οι Ρώσοι εξάγουν επίσης στην τουρκική αγορά μεγάλες ποσότητες κρέατος, ψαριών και γάλακτος. Οι Τούρκοι εξάγουν στη Ρωσία ντομάτες. Υπολογίζεται ότι φέτος θα πουληθούν στη ρωσική αγορά περί τους 50.000 τόνους τουρκικής ντομάτας.

Οι εμπορικές συναλλαγές Τουρκίας- Ιράν διάγουν επίσης ανθηρότατη φάση, καθώς ανήλθαν στα 10,75 δισ. δολάρια το 2017, αυξημένες κατά 11,24% σε σχέση με το 2016.

Τα σύνορα της Δύσης

Τα παραπάνω οικονομικά στοιχεία (δημοσιευμένα στη Ναυτεμπορική) δείχνουν τους πολύ ισχυρούς δεσμούς των τριών χωρών. Όσοι ονειρεύονται πως η Τουρκία θα γυρίσει στο “δυτικό μαντρί” ας αλλάξουν πλευρό…

Ακόμη και ο χαρακτηρισμός ως …Σουλτάνου, δείχνει πως στη Δύση ακόμη τον υποτιμούν. Η εικόνα ενός μεγαλομανούς, θρησκόληπτου και “έτοιμου για καβγά” ηγέτη, είναι το λιγότερο εξαιρετικά επιφανειακή.

Έστω κι αν ο Ερντογκάν είναι όλα αυτά, είναι ταυτόχρονα και πολλά άλλα.

Είναι ο ηγέτης που πιέζει αφόρητα τη Δύση, που μπήκε στη Συρία, φτάνοντας μια ανάσα από το να έλθει σε σύγκρουση με αμερικανικά στρατεύματα. Αυτός ήταν ο αντικειμενικός στόχος, όχι μόνο το Αφρίν.

Η Τουρκία έκανε μια επίδειξη δύναμης. Αυτό κάνει και καθημερινά πάνω από το Αιγαίο. Δια των προκλήσεων αμφισβητεί, δια της αμφισβήτησης κυριαρχεί.

Τα νησιά, οι νησίδες και οι βραχονησίδες αβύθιστα καράβια στο Αιγαίο, στέκονται “προκλητικά” κι αγέρωχα απέναντί της. Και θα αμφισβητεί την κυριαρχία τους μέχρι να γίνει ο ήλιος ημισέληνος.

Τροφοδοτεί παράλληλα με μετανάστες τη Δύση με πρόγραμμα και ως “αντίποινα”. Στοχευμένα και μεθοδικά.

Δεσμεύει περιοχές στο Αιγαίο για ασκήσεις με πραγματικά πυρά, που συνήθως δεν κάνει.

Η αύξηση της αμερικανικής στρατιωτικής παρουσίας στην Ελλάδα είναι δεδομένη.

Και πριν αναρωτηθούμε αν εκτός από ελληνικά και τα σύνορα της Δύσης είναι στο Αιγαίο, ας αναρωτηθούμε πρώτοι για τον προσανατολισμό μας.

Δεν είναι πολύ μακριά το 2015 όταν αναζητούσαμε λύση στα δημοσιονομικά μας θέματα στη Μόσχα.

Είναι κοινός τόπος για μια ισχυρή μειοψηφία η αμφισβήτηση της ωφέλειας και της σκοπιμότητας της ένταξής μας στην Ε.Ε.

Το Αιγαίο είναι αναμφίβολα τα ακραία σύνορα της Δύσης, όσο θα είναι ελληνικά.

Κι εμείς αντιδυτικοί μέσα στην αταραξία της ειρήνης. Με τη σκέψη του πολέμου γινόμαστε αδέλφια με τους κατοίκους της Αλαμπάμα…