Η εμφάνιση της κατάθλιψης στην τρίτη ηλικία είναι συχνή αν και μόνο ένα μικρό ποσοστό αναζητά θεραπεία. Ειδικότερα, περίπου το 10% των ατόμων 65 ετών και άνω εμφανίζει καταθλιπτικά συμπτώματα, ενώ το 2-3% πάσχει από μείζονα συναισθηματική διαταραχή.

Πολλοί ερευνητές υποστηρίζουν ότι οι ηλικιωμένοι είναι προδιατεθειμένοι στην κατάθλιψη λόγω, σχετιζόμενων με την ηλικία, δομικών και βιοχημικών αλλαγών.

Ωστόσο ένα μεγάλο ποσοστό δεν γίνεται αντιληπτό από το άμεσο περιβάλλον ή τείνει να υποδιαγνώσκεται από τους ειδικούς. Επιβαρυντικοί παράγοντες για την εμφάνισή της αποτελούν: η ηλικία, το φύλο, η ύπαρξη οικογενειακού ιστορικού ή νοητικής έκπτωσης, οι χρόνιες παθήσεις ή οι αγχώδεις διαταραχές, η απώλεια, η κοινωνική απομόνωση, τα οικονομικά προβλήματα, τα στρεσσογόνα γεγονότα ζωής και η ανάληψη ρόλου φροντιστή.

Έχουν παρατηρηθεί ποιοτικές διαφοροποιήσεις στην κατάθλιψη των ηλικιωμένων σε σχέση με τις νεότερες ηλικίες. Συγκεκριμένα, συχνά αναφέρονται σωματικές ενοχλήσεις, μειωμένη όρεξη, διαταραχές ύπνου, κόπωση, δυσκολία στη λήψη αποφάσεων και πρωτοβουλιών, ανησυχία και νοητική δυσλειτουργία.

Συνήθως η κατάθλιψη σχετίζεται άμεσα και με την άσχημη σωματική υγεία που έχει ως συνέπεια και τον περιορισμό της καθημερινής λειτουργικότητας. Ως συνέπεια, δυσκολεύει η συμμετοχή σε δραστηριότητες και η κοινωνικοποίηση οδηγώντας σε αρνητικό τρόπο σκέψης.

Η δευτερογενής κατάθλιψη οφείλεται σε μία γενικότερη ιατρική κατάσταση όπως ο καρκίνος, το έμφραγμα του μυοκαρδίου, η Νόσος του Parkinson, η αρθρίτιδα, η υπέρταση, το αγγειοεγκεφαλικό επεισόδιο, και ο σακχαρώδης διαβήτης. Επίσης, πολλά κοινά φάρμακα, είναι δυνατόν να παράγουν καταθλιπτικά συμπτώματα.

Η κατάθλιψη στους ηλικιωμένους μπορεί να συγκαλύπτεται και από γνωστικού τύπου διαταραχές. Κύρια συμπτώματα σ’ αυτή την περίπτωση είναι διαταραχές στη συγκέντρωση, την προσοχή και τη μνήμη αλλά και τις εκτελεστικές λειτουργίες που οδηγούν σε βραδύτητα και μειωμένη επεξεργασία της πληροφορίας, με αποτέλεσμα την εμφάνιση της κλινικής εικόνας της ψευδοάνοιας.

Για τον αποκλεισμό συγκαλυμμένης νευροεκφυλιστικής νόσου από την κλινική κατάθλιψη είναι απαραίτητος ο νευρολογικός και νευροψυχολογικός έλεγχος με δοκιμασίες (τεστ) που αξιολογούν τις παραπάνω λειτουργίες και νευροαπεικονιστικές εξετάσεις.

Πολλές φορές οι βιολογικές θεραπείες από μόνες τους δεν είναι ικανές να επιλύσουν όλα τα προβλήματα που σχετίζονται με την κατάθλιψη στην τρίτη ηλικία. Για παράδειγμα άτομα με σημαντικά προβλήματα υγείας, άτομα χωρίς οικογένεια, ή κοινωνική υποστήριξη, χρειάζονται ψυχοκοινωνική υποστήριξη σε συνδυασμό με φαρμακοθεραπεία.

Η σωστή ενημέρωση της οικογένειας για τον εντοπισμό καταθλιπτικών συμπτωμάτων είναι πολύ σημαντική καθώς πολλές φορές οι ηλικιωμένοι χαρακτηρίζονται ως υπερβολικοί στην περιγραφή της διάθεσης ή της κατάστασης της σωματικής τους υγείας.

Επιπρόσθετα το άτομο είναι καλό να συνειδητοποιήσει ότι οι αρνητικές σκέψεις και τα συναισθήματα έχουν ως συνέπεια δυσλειτουργικές συμπεριφορές και συμπτώματα, άρα είναι καλό να εκφραστούν στους οικείους τους ή σε κάποιον επαγγελματία υγείας.

Σταδιακά το άμεσο περιβάλλον μπορεί να κινητοποιήσει τον ηλικιωμένο να συμμετέχει σε ευχάριστες δραστηριότητες όποτε αυτό είναι εφικτό ή να αυξήσει τον ποιοτικό χρόνο μαζί του.

Τέλος είναι καλό να αναγνωριστούν και να ταυτοποιηθούν τα γεγονότα που οδήγησαν στην εμφάνιση των καταθλιπτικών συμπτωμάτων ώστε να αντιμετωπιστούν πιο αποτελεσματικά είτε φαρμακευτικά είτε ψυχοθεραπευτικά.

Σε περιπτώσεις όπου έχουν επηρεαστεί σημαντικά οι γνωστικές λειτουργίες του ατόμου λόγω της κατάθλιψης είναι αναγκαία η παρέμβαση μέσω Γνωστικής Αποκατάστασης/ Ενδυνάμωσης προκειμένου να επανέλθει το άτομο στην πρότερη λειτουργική του κατάσταση. Η γνωστική αποκατάσταση είναι μια δομημένη σειρά από θεραπευτικές ασκήσεις που έχουν σχεδιαστεί για να επανεκπαιδεύσουν την ικανότητα του ατόμου να σκέφτεται, να χρησιμοποιεί την κρίση του και να παίρνει αποφάσεις. Επικεντρώνεται στο να βελτιώσει ελλείψεις στη μνήμη, προσοχή, αντίληψη, μάθηση, σχεδιασμό και στις εκτελεστικές λειτουργίες. Ο απώτερος στόχος είναι να βελτιωθεί η ποιότητα ζωής και η λειτουργικότητα του ατόμου τόσο στο σπίτι όσο και έξω από αυτό.

Η μεθοδική και συστηματική άσκηση των νοητικών λειτουργιών που εκλείπουν, σε συνδυασμό με φαρμακευτικές αγωγές που σε βασικό επίπεδο ή και επικουρικά συμβάλλουν στην αντιμετώπιση των αιτίων πρόκλησης των βλαβών, δημιουργούν τις βάσεις για μερική ή ακόμα και ολική επαναφορά των εγκεφαλικών λειτουργιών.