Ρένος Αποστολίδης- Από την “Κριτική του Μεταπολέμου”

Δεν αντέχει στη διάρκεια. Είναι ένας λαός εραστής. Πλήττει σύντομα.

Γίνεται κριτικός, αμφιβάλλων, συζητητικός, αντιτακτικός του όποιου ιδανικού του, αν το χρέος προς αυτό παραμακρύνει, αν τ’ όραμά του θαμπώσει, κρυφτεί πίσω από άδηλες προοπτικές ή απαιτήσει δίοδους μες από λαβυρίνθους υπομονής κ’ επιμονής με σφιγμένα δόντια.

Ό,τι αποδώσει, μόνο σε πράξη γοργή –μόνο όσο κρατάει το ρεύμα της πρώτης του ορμής, της νευρικής απόφασής του. Αλίμονο σ’ ό,τι του βρεθεί μπροστά, το εναντιωθεί, πάνω σ’ εκείνη την πρώτη άψη του: είν’ ένα κορμί σβέλτο, όλο σιδηρούς τένοντες, εύστροφο, θεήλατο, ακατάβλητο, που συντρίβει την όποια εναντίωση.

Στερείται μέσων (όπως, άλλωστε, πάντα τα στερήθηκε);.. Μετατρέπει αυτόματα σε μέσο χαλύβδινο το ίδιο το κορμί του· πολλαπλασιάζει, υψώνει με δύναμη – με δύναμη αυθυποβολής τερατώδη – σε δύναμη νιοστή τη μοναδική ψυχή του, καλύπτει υπερανθρωπικά και τον αριθμό και το ποσό και το μέγεθος και τα μέσα και τον οπλισμό που του λείπουν, με μιαν ένταση δαιμονική του μόνου που διαθέτει: μιας καρδιάς εκνευρισμένης κι αποφασισμένης αστραπιαία για θάνατο!

– Είστε ένας λαός επιθέσεως.., μούπε ένας γερμανός μια νύχτα του ’43. Όχι ένας λόχος, ένα τάγμα, ένα επίλεκτο «σώμα κρούσεως» μονάχα, μα ένας ολόκληρος λαός «κρούσεως»!.. Κρίμα που θα χάνετε πάντα τις ειρήνες.

– Θα τις χάνομε;

– Θα τις χάνετε. Θα δείτε μόνο επιτεύγματα εκρηκτικά. Δεν είστε λαός σφυροκόπος. Κ’ οι πρόγονοί σας, δεν ήταν. Κι αυτοί: εκκενωτικοί, κρουσιφλεγείς· μέσα σε διακόσια όλα-όλα χρόνια, τίναξαν του κόσμου, για δυο χιλιετίες, ό,τι ανώτερο άγγισε το πνεύμα της Ευρώπης! Ό,τι ανώτερο – ξαφνικά και σχεδόν ανεξήγητα! Μες από τόση πολιτειακή αθλιότητα της ελάχιστης κι ενδεούς Ελλάδας, απότομα Πλάτωνες, ρήτορες, Περικλήδες, Θουκυδίδηδες, Αριστοτέληδες, Αλέξανδρους! Απότομα: ως τα πέρατα του κόσμου κι ως τ’ ακρότατα του νου!.. κι άξαφνα, εσείς χάνεστε, σκορπάτε, σαν ανεμικό που το πήρε ο άνεμος – σας ψάχνει κανείς και δε σας βρίσκει!.. Τι εγίνατε; Ποιοι ήσασταν; Πόσοι; Που τα υπολλείματά σας;.. Πουθενά και τίποτε! Κι ωστόσο αυτό που σεις εκτινάξατε, δωρίζεται άφθονα του κόσμου, για ορμαθούς αιώνων. Μα μόνο από σας δεν εισπράττεται – κι αυτοί ζητιάνοι εσείς κατόπιν, κι αυτού στερημένοι! Σαν τη μήτρα  ακριβώς που εκτινάσσεται το τέκος κι ορφανεύει…  Η Ιστορία της Ευρώπης, της «Δύσεως» όλης, απ’ το ανάφλογο Ελληνισμό ξεκινάει, του αστραπιαίου Αλέξανδρου! Κ’ η Ιστορία του Πνεύματος απ’  το γοργό δυναστεύεται Όργανο του Αριστοτέλη, δυο χιλιάδες χρόνια τώρα και δεν απαλλάσσεται!.. Χάσατε τις ειρήνες, τη διάρκεια των χιλιετιών· κι έχετε κερδίσει πάντα στη «μια» μάχη μόνο, την κεραυνοβόλο – που δόθηκε, σαν πετροπόλεμος, στην Αθήνα, στη Σπάρτη, στη Θήβα και στην Πέλλα, δώθε και κείθε του ελαχίστου αυτού πόρου του Αιγαίου, που τ’ ονομάζετε «θάλασσα» και τ’ ονειρεύεστε «πέλαγος» και «πόντο μέγα» και «ωκεανό»!.. Μα τι ήταν, λοιπόν; Μια σταγόνα! Όμως εσείς βλέπετε διαρκώς το μέγιστο μες απ’ το ελάχιστο, κι απ’ το ολίγιστο δίνετε διαρκώς το πλείστο – κι εξουθενώνεστε! Άμετροι πρωτίστως, εσείς του «μέτρου»! Στο «άγαν» πάντα, οι του «μηδέν άγαν». Κι όμως «όριον έθου…» Γι’  αυτό θα χάνετε αναπόφευκτα τις ειρήνες, τραγικοί μου κατάκοποι των εκρήξεων!

Σκέφτηκα πολλές φορές αργότερα τα λόγια αυτά του «εχθρού» μέσα στην πιο μύχια νύχτα της Ευρώπης. Γιατί αναζήτησε, ίσως, τις αδυναμίες – εκεί να πλήξει. Γιατί αντίκρυσε ίσως το τραγικό των αρετών αυτού που ενίκησε.

«Χάνομε τις ειρήνες, τις σταθερές αξιοποιήσεις… Ξαφνικά χανόμαστε και κανείς δε μας βρίσκει… Κι ωστόσο αυτό, που για μια στιγμή μόνο άστραψε από μας, πυρηνώνει ύστερα κόσμους, ξένους, ιδρύει λαούς άλλους, πολιτισμούς, στάσεις ανθρώπων για αιώνες αντίκρυ στα πράγματα –  πλέει μες στην Ιστορία πανίσχυρο!.. Και μας παραπέμπουν έπειτα σε μας, μα εμείς άφαντοι! Ανάγουν ταπεινά σ’ εμάς, κ’  εμείς πια ταπεινότατοι κουρταλούμε θύρες, κουρταλούν οι μαχητές τις θύρες!..»

Εμείς οι πάμπλουτοι, πάντα ενδεείς. Κι από τον ίδιο μας τον πλούτο διαρκώς μας ελεούν. Οι καρπωταί, τους ήρωες! Μια Μπουμπουλίνα μας  – κρατήστε το σαντο πιο σιμοτινό της Ιστορίας μας πρόσωπο – , που οι άντρες της, κουρσάροι, σαρώνουνε τα πέλαγα σαράντα χρόνια, και γδύνουν Τούρκους, Γάλλους, Ισπανούς, Μπαρμπερίνους, και σοδιάζουν αμύθητο το χρυσάφι, σπάει άξαφνα μια μέρα τις στέρνες της και τινάζει διακόσιες χιλιάδες τάλληρα στον Αγώνα! Κι από πάνω δυο γιούς, και καράβια, και κανόνια, και τσούρμα, και βόλια και ψυχή σπάταλη δικιά της ξοδεμένη αλόγιστα στη θέση χίλιων αντρών, γυναίκα αυτή μονάχα – και πεθαίνει έτσι άχαρα, πάμφτωχη, σ’  ένα γειτονίστικο καβγά από το παραθύρι της!..

Όπου να ψάξετε, τέτοια θα βρείτε. Αυτό είναι το πιο γνώριμο – το μητρικό μας Πρόσωπο της Ιστορίας: Τινάζομε δύναμη – και πεθαίνομε, όταν οι άλλοι καρπούνται την ειρήνη. Είμαστε ό,τι η καθαρή φύση του «έμβιου»: μαστός που αρμέγει τον ήλιο, κι άξαφνα τον εκκενώνει, σπαταλιέται και μένει!.. Έχομε ζωντάνια; Μα λοιπόν αυτό θα πεί (που επιβαρυνόμαστε): σοδιάζουμε ήλιο, ευωδία κρουστή ουρανού μέσα στις φλέβες, κ’  εκτινάζομαι «θαύματα», διαρκώς «καταπλήξεις», ποιότητες άπεφθες, διάπυρες, κ’  ευθύς μετά ράκη, και για πολύ κατόπι τίποτε δε μας ανασηκώνει – οι δωρητές εμείς, ενδεείς· οι σα θεοί πάμπλουτοι, πάμφτωχοι· οι σπάταλοι σα Φύση πεντακάθαρη, καταξοδεμένοι!

Εκείνος που θα μαστόρευε τις ειρήνες μας, τις ζωτικές ανάπαυλές μας· που δε θα κατάφερνε, ίσως, να μας κάνει δα και σπουδαίους σφυροκόπους, μα θα νοικοκύρευε το σπίτι (ή το ταμπόυρι) όσο κοιμάται κατεξαντλημένος ο λαός αυτός της εκτίνακης· και θα οργάνωνε την ένδειά μας, και θα μας δίδασκε πώς να μην πέφτομε ολότελα μετά την κάθε νίκη μας – εκείνος θα ωφελούσε την Ελλάδα. (Θάκλεβε ίσως του κόσμου κάτι; Μα όχι· θα ωφελούσε την Ελλάδα! Του κόσμου πάλι θα χάριζε!)

Να μην είμαστε πάντα λαός κρούσεως.

Να γευόμαστε κ’ εμείς τη επίγνωση.

Να υπάρχει γόνιμη ανάπαυλα. Όχι κι αυτή διαρκώς κατασπαταλητική μας.

Έτσι, που να βγουν γενεές, με τον αιώνιο μεν χαρακτήρα του ανέμελου και του μαχητή, μα που θάχουν πίσω κ’  ένα σπίτι νοικοκυρεμένο, στερεό στις θύελλες – στο «μετά» που έρχεται, της βαριάς ανημπόριας, ως τη νέα μάχη.

Η εκτίναξη να’ ναι πάντα από βάθρο στέρεο!

Στιγμή – ναι. Μα και άμυνα της Διάρκειας.

Επιμέλεια: Γιάννης Φελεμέγκας