Έχουν περάσει περισσότερο από 30 χρόνια από τότε που για πρώτη φορά η Παγκόσμια Επιτροπή για το Περιβάλλον και την Ανάπτυξη των Ηνωμένων Εθνών θεσμοθέτησε την έννοια της Αειφόρου Ανάπτυξης στην έκθεση με τίτλο ‘Το Κοινό μας Μέλλον’.

Από τότε, πολλά έχουν γραφτεί, και η Αειφόρος Ανάπτυξη είναι μια υποχρεωτική αρχή  στην Ευρώπη και σε άλλες χώρες για τη χάραξη πολιτικής. Παρόλα αυτά, σε διάφορες περιόδους, καλό είναι να θυμόμαστε τι ακριβώς πρεσβεύει αυτή η Αρχή της Αειφόρου Ανάπτυξης, η οποία ορίζεται σαν “η ανάπτυξη που ανταποκρίνεται στις ανάγκες της σημερινής γενιάς, χωρίς όμως να στερείται από τις μελλοντικές γενιές η δυνατότητα να ανταποκριθούν στις δικές τους ανάγκες”.

Η βασική της λοιπόν διάσταση είναι η δημιουργία των συνθηκών τώρα ώστε να μη στερηθούν οι δυνατότητες για το μέλλον.

Λαμβάνοντας υπόψη όλες τις διαστάσεις της Αειφόρου Ανάπτυξης (οικονομική, περιβαλλοντική, κοινωνική), τα Ηνωμένα Έθνη θέσπισαν το 2015 τους 17 υποχρεωτικούς στόχους της αειφόρου ανάπτυξης, οι οποίοι είναι και ο βασικός άξονας της Ατζέντας 2030 ενώ αποτελούν και αναπόσπαστο κομμάτι της Ευρωπαϊκής πολιτικής (και συνεπακόλουθα οποιασδήποτε ενίσχυσης). Οι στόχοι αυτοί είναι η (1) εξάλειψη φτώχειας, (2) εξάλειψη πείνας, (3) καλή υγεία και ευημερία, (4) ποιοτική εκπαίδευση, (5) Ισότητα των φύλων, (6) Καθαρό νερό και ύδρευση, (7) Καθαρή και προσβάσιμη ενέργεια, (8) Αξιοπρεπής εργασία και οικονομική ανάπτυξη, (9) Βιομηχανία, Καινοτομία και Υποδομές, (10) Μείωση ανισοτήτων, (11) Αειφόρες πόλεις και κοινότητες, (12) Υπεύθυνη κατανάλωση και παραγωγή, (13) Δράσεις για το κλίμα, (14) Υδρόβια ζωή, (15) Βιοποικιλότητα, (16) Ειρήνη, δικαιοσύνη και θεσμοί, και (17) Συνασπισμοί για την επίτευξη των στόχων.

Κάθε χώρα έχει τη συμβατική υποχρέωση να παρακολουθεί και να αναφέρει την πρόοδο και την κατάστασή της ετησίως για τον κάθε επιμέρους στόχο και αντιστοίχως ενημερώνει και τις δράσεις και πολιτικές που έχει σχεδιάσει. Όπως διαφαίνεται, η μέτρηση των δεικτών για κάθε στόχο υπερβαίνει κατά πολύ τις δυνατότητες του ΑΕΠ (ο οποίος ούτως ή άλλως έχει χάσει και τη σημασία του σαν δείκτης παγκοσμίως) και έτσι διάφοροι εναλλακτικοί δείκτες χρησιμοποιούνται (όπως αναφέρεται και στο Ευρωπαϊκό έργο «Πέρα από το ΑΕΠ»).

Με βάση την έκθεση του 2020 των Στόχων της Αειφόρου Ανάπτυξης (https://eu-dashboards.sdgindex.org/), η Ελλάδα δυστυχώς βρίσκεται στην 28^η θέση στην Ευρωπαϊκή κατάταξη (από τις 32 χώρες ξεπερνώντας την Κύπρο, Ρουμανία και Βουλγαρία) στο σύνολο των δεικτών.

 

Παρατηρώντας τους επιμέρους δείκτες, ενώ παντού υπάρχουν αρκετές προκλήσεις για το μέλλον, οι σημαντικότερες βρίσκονται στους στόχους της αξιοπρεπούς εργασίας και ανάπτυξης, στη βιομηχανία, καινοτομία και υποδομές, στην υπεύθυνη παραγωγή και κατανάλωση, στις δράσεις για το κλίμα, και στην υδρόβια ζωή.

Στο θέμα της εργασίας, υπάρχει ελαφριά μείωση στο κατά κεφαλή διαθέσιμο εισόδημα (15,381 €), με 17.7% ανεργία στους νέους και μικρή βελτίωση στη μακροχρόνια ανεργία (στο 12.2%). Στο κομμάτι της καινοτομίας, δαπανάται το 1.2% του ΑΕΠ για έρευνα και καινοτομία με σταθερά ποσοστά ενώ υπάρχει μικρή αύξηση των εργαζομένων στην καινοτομία (1.1%), και αυξάνεται ο αριθμός των νοικοκυριών με σύνδεση στο διαδίκτυο (78%).

Στα θέματα εγγύτερα στο περιβάλλον, όπως την υπεύθυνη παραγωγή και κατανάλωση δεν έχει σημειωθεί πρόοδος, καθότι είμαστε στο χαμηλότερο ποσοστό της κυκλικής οικονομίας (μόλις 2.4%), με σταθερές κατά κεφαλή εκπομπές ρυπαντών (όπως πχ SO2 102.5Kg, νιτρικά 50.6 Kg κλπ), ενώ στο κομμάτι της κλιματικής δράσης, υπάρχει σχετική χειροτέρευση της θέσης σε κατά κεφαλή εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου και αντίστοιχα σε κατά κεφαλή εκπομπές από εισαγωγές ενεργειακών πόρων (όπως και θα συνεχίσουμε δεδομένης της διείσδυσης και μελλοντικής εξάρτησης από το φυσικό αέριο).

Στην υδρόβια ζωή, δυστυχώς στο θέμα της αλιείας υπάρχει έντονη χειροτέρευση σε υπεραλίευση και εξαφάνιση ειδών (περίπου 48.5% της συνολικής αλιευόμενης ποσότητας). Στο θέμα βιοποικιλότητας και προστασίας δασών, συνεχίζεται η μείωση των προστατευόμενων εδαφών σημαντικών για βιοποικιλότητα ενώ δεν έχουν δοθεί στοιχεία για υπόγεια ρύπανση σε ποτάμια και υπόγεια ύδατα. Στο αστικό τοπίο, ενώ υπάρχει βελτίωση στις αστικές μεταφορές, το ποσοστό πρασίνου σε πόλεις παραμένει σε πολύ χαμηλό επίπεδο (9%), με μειούμενη ανακύκλωση αστικών αποβλήτων (19%) και πληθυσμιακή πίεση σε περιοχές με χαμηλά εισοδήματα (46%).

Τα στοιχεία αυτά δείχνουν την σκληρή πραγματικότητα και εκτός από την κριτική υποδεικνύουν και τις κατευθύνσεις που πρέπει να πάρουν τα πολιτικά  προγράμματα ώστε να βελτιώσουν την προοπτική της χώρας. Είναι σημαντικό να αντιληφθούμε όλοι ότι αυτοί οι στόχοι θα πρέπει να είναι δικαίωμα του κάθε πολίτη και να τους απαιτεί από τις εκάστοτε κυβερνήσεις.

Η εκπλήρωσή τους δεν είναι θέμα και επιλογή μόνο της παρούσας γενιάς πολιτικών, αλλά έχει συνέπειες και δεσμεύει τις επόμενες γενιές με βάση την αρχή της Αειφόρου Ανάπτυξης. Είναι πολύ σημαντικό να γίνονται ρεαλιστικές δεσμεύσεις όσον αφορά τους στόχους (χωρίς εξαγγελίες για περιβαλλοντικούς ή κλιματικούς στόχους υψηλότερους από τις Ευρωπαϊκές δεσμεύσεις, που όχι μόνο δε μπορούν να πιαστούν αλλά βάζουν σε ρίσκο και την ελάχιστη υλοποίησή τους τελικά) που να μπορούν να εκπληρωθούν με δίκαια μέτρα, που δεν θα αφήνουν κανέναν εκτός, και θα συνδιαμορφώνονται από την παρούσα και την επόμενη γενιά για να πετύχουμε μια πραγματική Αειφόρο Ανάπτυξη και να ανεβούμε στην κατάταξη των χωρών.

Κάθε πράξη τωρινή είναι παρακαταθήκη για το μέλλον, το χρωστάμε στα παιδιά μας!

Βλάσης Οικονόμου, Institute for European Energy and Climate Policy (www.ieecp.org)