Όταν ανέλαβε τα ηνία της αχανούς ΕΣΣΔ το 1985, μετά από τις βραχύβιες εποχές Τσερνιένκο και Αντρόποφ, ήταν φανερό πως ο σοβιετικός γίγαντας στηριζόταν σε πήλινα πόδια.

Η εποχή του Μπρέζνιεφ με τους φιλοσοβιετικούς ανά τον κόσμο να κομπάζουν από θαυμασμό για τη σοσιαλιστική μηχανή είχαν περάσει ανεπιστρεπτί.

Η κούρσα εξοπλισμών και τα εκατέρωθεν διαστημικά προγράμματα έπαιρναν τεράστιους πόρους από άλλους τομείς: οι ΗΠΑ θα υπερισχύσουν με το μεγαλεπήβολο σχέδιο που θα μείνει στην ιστορία ως “Πόλεμος των Άστρων”. Ήταν μια κίνηση που αποκάλυπτε για τους κομμουνιστές “το πρόσωπο του αμερικανικού ιμπεριαλισμού, των στόχων και των μεθόδων του”. Κυρίως όμως αποκάλυπτε την κυριαρχία των ΗΠΑ επί των Σοβιετικών στην κούρσα της τεχνολογικής προόδου.

Η περιπέτεια του Αφγανιστάν κόστιζε όλο και περισσότερο σε μια παραπαίουσα οικονομία, που έπρεπε να συντηρεί εκτός από την κομματική νομενκλατούρα και τα καθεστωτικά δίκτυα της σε όλη την Ανατολική Ευρώπη. Πολύτιμοι πόροι εξακολουθούν να κατευθύνονται προς το Αφγανιστάν, γεγονός που επιτάχυνε την υπαρξιακή κρίση του ανατολικού μπλοκ.

Το ατύχημα του Τσερνομπίλ το 1986, αλλά και ο χειρισμός του, αποδεικνύει πως κάτι (περισσότερο) σάπιο υπάρχει στο βασίλειο της Σοβιετίας.

Πάνω κάτω αυτές ήταν οι συνθήκες και το κλίμα όταν ηγήθηκε ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ.

Ευφυώς θα πάει σε διαπραγματεύσεις για αφοπλισμό, ατυχώς για αυτόν θα βρει τη Δύση ενωμένη όσο ποτέ: Ρίγκαν και Θάτσερ θα είναι δύο σώματα, μια φωνή απέναντι του.

Θα τον οδηγήσουν σε μια μακρά διαδικασία συνομιλιών με επιμέρους συμφωνίες, ξέροντας πως ο χρόνος λειτουργεί υπέρ τους.

Στον Γκορμπατσόφ οι κομμουνιστές χρεώνουν την πτώση του υπαρκτού, ξεχνούν όμως πως η περεστρόικα είχε εγκριθεί από όλα τα τυπικά και άτυπα συλλογικά όργανα της ΕΣΣΔ.

Ο Γκόρμπι όπως τον αποκαλούν οι Γερμανοί που τους χάρισε την επανένωση, ίσως δεν ήταν τίποτα άλλο, παρά τέκνο του καιρού του: θα προσεγγίσει τη Δύση από ανάγκη και όχι από επιλογή. Κι όταν τα κράτη στην Ανατολική Ευρώπη θα επαναστατήσουν κατά των συχνά στυγνών καθεστώτων τους, δεν θα επιβάλει τη σοβιετική κυριαρχία, περισσότερο λόγω αδυναμίας, παρά από επιλογή.

Μακροχρόνια δε θα μπορούσε να στηρίξει τις φιλοσοβιετικές δυνάμεις στη μισή Ήπειρο.

Διαβάζουμε και το άλλο όμορφο στα λόγια αλλά τελικά σαχλό πως “έδωσε στους Ρώσους την ελευθερία τους και δεν ήξεραν τι να την κάνουν”, λες κι ο μετασχηματισμός από μια κεντρικά κατευθυνόμενη οικονομία σε μια φιλελεύθερη είναι κάτι απλό, χωρίς να σημαίνει φτώχεια για χρόνια για τα ευρύτατα λαϊκά στρώματα.

Στη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης το 1991, η κομμουνιστική νομενκλατούρα θα επιχειρήσει να τον ρίξει. Αυτό που θα καταφέρει τελικά είναι να επισπεύσει την άνοδο του αμφιλεγόμενου Μπόρις Γιέλτσιν στην εξουσία.

Ο άνθρωπος με το σημάδι στο κούτελο το ΄91 είχε ολοκληρώσει την ιστορική αποστολή του, η οποία μάλλον του προέκυψε όσα τα γεγονότα έπαιρναν τη μορφή χιονοστιβάδας, παίρνοντας και το Νόμπελ Ειρήνης το 1990.

Τριάντα χρόνια μετά, ο σοβιετικός γίγαντας έχει αναβιώσει με τον Πούτιν κι ας μην τον λένε Γενικό Γραμματέα: έχοντας σβήσει κάθε προσπάθεια για περαιτέρω απόσχιση από τη Ρωσία, ο στόχος του είναι η παλιά σοβιετική επιρροή, τίποτα λιγότερο, τίποτα περισσότερο.

Άρα μακροπρόθεσμα η επιρροή του Γκορμπατσόφ στη Ρωσία να μην είναι τόσο καταλυτική όσο αποφαίνονται οι ειδήμονες: το περιβόητο “τέλος της Ιστορίας” ήταν μια βλακεία που ειπώθηκε, όταν στη Δύση δεν ήξεραν τι να κάνουν χωρίς βαρβάρους Σοβιετικούς.

Επίσης στη Δύση ψηνόμαστε οι ηγέτες να καθορίζουν τη μοίρα των λαών, να “γράφουν ιστορία”, μια προσέγγιση που πολύ συχνά αγγίζει υψηλότατα όρια αφέλειας.

Το σημάδι στο κούτελο – σήμα κατατεθέν για τον Γκόρμπι, ήταν παράλληλα και σημάδι σίγουρο, “θεϊκό”  για τους μύστες, πως η θητεία του θα έφερνε τα πάνω κάτω. Οι Αμερικάνοι δε δίστασαν να το κάνουν καλαμπούρι, όταν σε κωμικές ταινίες κάποιος επιχειρούσε να το σβήσει με γομολάστιχα.

Έχοντας κλείσει τα (σημαδιακά) 91 του χρόνια θα αποβιώσει όντας ο τελευταίος σοβιετικός ηγέτης και έχοντας δει πως τελικά η Ρωσία δε θα γίνει ποτέ το ανατολικό άκρο του Δυτικού Κόσμου: μπορεί “η πίτσα να είναι για όλους”, όπως έλεγε στην ιστορική διαφήμιση της Pizza Hut, όχι όμως και η φιλελεύθερη δημοκρατία.

Το ίδιο ισχύει για τις βαλίτσες Luis Vuitton. Τις χρησιμοποιούν “ενάρετοι” εκλεγμένοι ηγέτες, αλλά και παρανοϊκοί δικτάτορες. Στον καπιταλισμό μετράνε οι πωλήσεις, τα λεφτά, δεν έχει σημασία από που προέρχονται…