Ο Δημοσθένης στον λόγο του Κατά Νεαίρας υιοθετεί μία τριμερή διαίρεση των γυναικών με βάση τις ανδρικές ανάγκες, αναφέροντας ότι τη σύζυγο τη χρειάζεται κάποιος για την απόκτηση νόμιμων τέκνων, την παλλακίδα για τη φροντίδα του σώματος και για σεξουαλικές συνευρέσεις και, τέλος, την εταίρα για τη σωματική και πνευματική ηδονή (Cantarella 1998: 94- 95).

Στο πεδίο της πολιτικής, η εκπόρνευση θεωρείται «μέγα αμάρτημα». Μολονότι αρκετές εταίρες στην κλασική Αθήνα σύρθηκαν σε δίκη, όπως η Νεαίρα και η Φρύνη, λόγω του φόβου προσχώρησής τους στους κύκλους της αριστοκρατίας ή το φόβο νόθευσης του αίματος των πολιτών, δεν υπάρχουν αρκετές αποδείξεις για τη συμμετοχή τους σε πολιτικές συνωμοσίες. Αντιθέτως, στη ρωμαϊκή κοινωνία οι πόρνες φαίνεται να διαδραματίζουν καίριο ρόλο, εάν δεχτούμε τα όσα ισχυρίζεται ο Κικέρωνας στους δικανικούς του λόγους,

.Στον αντίποδα της πορνείας και των εργαστηρίων βρίσκονταν οι μισθωτές γυναίκες, οι επονομαζόμενες εταίρες , η δράση των οποίων φτάνει στο απόγειό της κατά τον 5ο αιώνα π.Χ. στην Αθήνα και την Κόρινθο (Στεφάνου 1993: 10, 12). Οι εταίρες, γυναίκες ξεχωριστού κάλλους, φιλότεχνες και με υψηλή μόρφωση, καταλάμβαναν μία ιδιαίτερη θέση στον κόσμο της πορνείας. Στην πλειοψηφία τους, όπως αναφέρει ο Αθήναιος στους Δειπνοσοφιστές (13. 583 f ), ήταν πνευματώδεις και ετοιμόλογες, καθώς αφιέρωναν μεγάλο μέρος του χρόνου τους σε φιλοσοφικούς
κύκλους και συναναστρέφονταν με ανθρώπους της πολιτικής και της τέχνης (Λεντάκης
1999: 9, 20).

Τρανταχτό παράδειγμα αποτελεί η φημισμένη μιλήσια εταίρα Ασπασία, η οποία συνδέθηκε με τον Περικλή, απέκτησε μεγάλη φήμη στην Αθήνα, δίδασκε φιλοσοφία δημοσίως, ενώ παράλληλα διατηρούσε πορνείο στελεχωμένο με κορίτσια από ιωνικές πόλεις. Επιπλέον, εταίρες όπως η Λεόντιον, αρκετά συχνά συντρόφευαν φιλοσόφους και εισέρχονταν στους κύκλους τους, ενώ διατηρούσαν ερωτικές σχέσεις με τους ίδιους και με τους μαθητές τους.

Στην ιεραρχία των εκδιδομένων γυναικών οι εταίρες βρίσκονται στην κορυφή. Κατά κύριο λόγο, ήταν ελεύθερες ξένες (μέτοικοι), αστές (χαμηλότερων κοινωνικών στρωμάτων) και δούλες. Τα εξωτερικά χαρίσματα των νεαρών κοριτσιών προσέλκυαν γυναίκες προαγωγούς όπως τη Νικαρέτη, οι οποίες αναλάμβαναν την ανατροφή τους, ώστε να τις εισάγουν αργότερα στον κόσμο των εταιρών (Flaceliere 2009: 155). Από μικρή ηλικία διδάσκονταν τον τρόπο να σαγηνεύουν τους άντρες με την εξωτερική εμφάνιση και την προσωπικότητά τους.
Ακριβά κοσμήματα και έντονα πολύχρωμα φορέματα συμπλήρωναν την εικόνα τους
Συχνά οι ίδιες οι μητέρες εκπαίδευαν τις κόρες τους και τις προωθούσαν στον εταιρισμό. Στους Εταιρικούς Διαλόγους του Λουκιανού (7) η χήρα Κρομπίλη, μητέρα της Κορίνας, δασκαλεύει την κόρη της στο «ξελόγιασμα» αντρών.
Ετυμολογικά ο όρος εταίρα δηλώνει την εταίρεσιν, τη συντροφικότητα, καθώς αποτελεί το θηλυκό του όρου εταίρος, δηλαδή σύντροφος.

Η συντήρηση μίας εταίρας ήταν πολυδάπανη και θεωρούνταν σημάδι ευμάρειας των πολιτών. Ο ρήτορας Υπερείδης αποτελεί ένα τέτοιο χαρακτηριστικό παράδειγμα εύπορου πολίτη, ο οποίος
δημιούργησε μία αρκετά μεγάλη περιουσία από την πολιτική και τη ρητορική με αποτέλεσμα να συντηρεί όχι μία, αλλά τρεις ερωμένες. Ωστόσο, η τιμή μιας εταίρας έπεφτε δραστικά στο πέρασμα των χρόνων, καθώς ή ζήτησή της μειωνόταν δραματικά. Έτσι, η τιμή μίας ηλικιωμένης εταίρας κυμαινόταν πολύ κοντά σε εκείνη των πορνείων, αφού οι μέρες ευμάρειας είχαν πλέον παρέλθει και υποχρεωνόταν να διαθέσει τις υπηρεσίες της μόνο για τρεις οβολούς (Στεφάνου 1993: 158, 161, 284).

Μία άλλη παράμετρος επίδειξης πλούτου αλλά και έρωτα ευκατάστατων αντρών ήταν η έγερση μνημείων προς τιμήν των εταιρών συντρόφων τους, ύστερα από τον θάνατό τους. Ο Άρπαλος, για παράδειγμα, στη μνήμη της Πυθιονίκης κατασκεύασε ένα μεγαλοπρεπές μνημείο στην Ιερά Οδό (Vanoyeke 2006: 68). Ο Παυσανίας, στις Περιηγήσεις (1. 37, 5), αναφέρει ότι το μνημείο αυτό κατείχε εξέχουσα θέση, καθώς βρισκόταν στη νοητή ευθεία του Παρθενώνα και ήταν ορατό σε όποιον ταξίδευε από την Ιερά Οδό με κατεύθυνση την Αθήνα. Τέτοιου είδους επιτύμβια μνημεία δήλωναν τη ροπή στην πολυτελή επίδειξη, αλλά και την υπεροψία των θνητών (ύβρις) ακόμη και μπροστά στο θάνατο.

Ωστόσο, ακόμη και οι ίδιες οι εταίρες επέλεγαν να ανεγείρουν εν ζωή πολυτελή μνημεία, με σκοπό την προσωπική τους προβολή. Το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η αναφορά του Αθήναιου
για την Φρύνη, η οποία προσφέρθηκε να ανοικοδομήσει την πόλη της Θήβας ύστερα από την ισοπέδωσή της από τον Αλέξανδρο, με τον όρο να τοποθετηθεί η επιγραφή στην είσοδο της πόλης: «Καταστράφηκε από τον Αλέξανδρο, ανοικοδομήθηκε από την εταίρα Φρύνη».

Πηγή αποσπασμάτων: Χαρίκλεια Μουστάκα- Κοινωνικές όψεις της πορνείας στην αρχαία Ελλάδα. Οι εταίρες