Οι αρθρωτικές και οι φωνολογικές διαταραχές, χαρακτηρίζονται από δυσκολίες στην κατανόηση, την επεξεργασία και τη σωστή παραγωγή των ήχων της ομιλίας, σε ηλικίες που οι δυσκολίες αυτές θα έπρεπε να έχουν ξεπεραστεί.

Πολλές φορές ακούμε τα παιδιά να λένε, «φέλω», αντί «θέλω», «τάτω», αντί «κάτω», «νελό», αντί «νερό», «ντουάπα», αντί «ντουλάπα» κλπ και τους γονείς να ανησυχούν, χαρακτηρίζοντας το παιδί τους ως «προβληματικό».

Οι ήχοι μπορεί να απαλείφονται, να αντικαθίστανται ή να παραμορφώνονται, με αποτέλεσμα να δημιουργούνται προβλήματα στο λόγο, με τη μορφή δυσκατάληπτης ομιλίας.

Στις αρθρωτικές διαταραχές, το παιδί διαλέγει το σωστό φώνημα, αλλά το προφέρει λανθασμένα, λόγω δυσλειτουργίας του μηχανισμού παραγωγής της ομιλίας.

Στις φωνολογικές διαταραχές, το παιδί διαλέγει το λάθος φώνημα για να χρησιμοποιήσει, λόγω λανθασμένης οργάνωσης των φωνημάτων.

Αρθρωτικές διαταραχές:

Οι διαταραχές της άρθρωσης κυμαίνονται από σοβαρές (δυσαρθρία) έως ήπιες (εξελικτική διαταραχή άρθρωσης). Εμφανίζονται στην προσχολική ηλικία και σχετίζονται με την ικανότητα του παιδιού να γνωρίζει πώς να τοποθετεί σωστά τους αρθρωτές (γλώσσα-χείλη-δόντια-υπερώα), για να παραχθεί σωστά ο ήχος.

Οι διαταραχές της άρθρωσης, συχνά  συνοδεύονται και από κάποια άλλη διαταραχή, δηλαδή μπορεί να σχετίζονται με:

• Δομικές ανωμαλίες (σχιστίες χειλιών ή υπερώας)
• Ορθοδοντικές ανωμαλίες (ελλείψεις δοντιών, κακή σύγκλιση δοντιών)
• Νευρολογικές ανωμαλίες

Φωνολογικές διαταραχές:

Στις φωνολογικές διαταραχές δεν υπάρχει κάποιο ανατομικό ή νευρολογικό πρόβλημα. Οι κινητικές δεξιότητες, οι στοματοπροσωπικές δεξιότητες και οι δεξιότητες της μίμησης, εκτελούνται φυσιολογικά, αλλά η ομιλία μπορεί να είναι δυσκατάληπτη. Η δυσκολία οφείλεται στην κατανόηση-επεξεργασία, δηλαδή το άτομο μπορεί να σχηματίσει το φώνημα που θα του ζητηθεί, αλλά δεν είναι σε θέση να το ξεχωρίσει από ένα άλλο με κοινά χαρακτηριστικά. Κυρίως εκδηλώνεται με:

• Αντικαταστάσεις φωνημάτων («βόντι», αντί «δόντι»)
• Αναδιπλασιασμούς («τιτί», αντί «κουτί»)
• Απλοποιήσεις συμπλεγμάτων («πίτι», αντί «σπίτι»)
• Αρμονίες («λουλούρι», αντί «κουλούρι»)
• Μεταθέσεις και μετακινήσεις («εφέλαντας», αντί «ελέφαντας»/ («πρότα», αντί «πόρτα»)

Σύμφωνα με σχετικές έρευνες, οι αιτίες που είναι υπεύθυνες για την εμφάνιση των παραπάνω δυσκολιών, είναι οι εξής:

• Η κληρονομικότητα
• Η μερική απώλεια ακοής, κυρίως κατά την περίοδο της γλωσσικής και φωνολογικής ανάπτυξης του ατόμου
• Η δυσκολία της ακουστικής αντίληψης, διάκρισης και επεξεργασίας των ήχων
• Η συναισθηματική ανωριμότητα του παιδιού
• Τα ελλιπή ερεθίσματα που παρέχονται από το περιβάλλον του παιδιού

Επιπροσθέτως έχει αποδειχθεί ότι τα παιδιά με φωνολογικά ελλείμματα κατά τη νηπιακή ηλικία, μπορεί να παρουσιάσουν δυσκολίες κατά τη σχολική τους επίδοση, οι οποίες σχετίζονται με μαθησιακές δυσκολίες (γραφο-αναγνωστικές δυσκολίες, δυσκολίες στην ορθογραφία).

Η λογοθεραπευτική παρέμβαση στοχεύει στην αξιολόγηση, στη διάγνωση της διαταραχής, στον στοματοπροσωπικό έλεγχο και την αποκατάσταση της διαταραχής. Ο λογοθεραπευτής εκπαιδεύει κάθε φορά το άτομο ώστε να επιτευχθεί η σωστή άρθρωση του εκάστοτε φωνήματος-φθόγγου και εν συνεχεία να γενικευτεί η χρήση του στον αυθόρμητο λόγο.

Παλάντζα Μαρία

Λογοθεραπεύτρια, (Α.Τ.Ε.Ι  Ηπείρου)

Συνεργάτης του Ψυχοθεραπευτικού Κέντρου – Πολυχώρου Animus Corpus

 *Περισσότερες πληροφορίες για το βιογραφικό της Λογοθεραπεύτριας αλλά και τις παροχές υπηρεσιών του Animus Corpus στην ιστοσελίδα www.animuscorpus.gr