Ο θεσμός της «πολιτιστικής πρωτεύουσας της Ευρώπης» αποσκοπεί στην προώθηση του πλούτου και της πολυμορφίας των διαφόρων πολιτισμών, καθώς και στην ενίσχυση του συναισθήματος των ευρωπαίων πολιτών ότι ανήκουν σε έναν κοινό πολιτιστικό χώρο.

Κάθε πολιτιστική πρωτεύουσα επωφελείται από ένα ειδικό πρόγραμμα, το οποίο συνδέεται με επενδύσεις σε πολιτιστικά έργα που συμβάλουν στη μακροπρόθεσμη αειφόρο ανάπτυξη των πόλεων αυτών.

Η διαδικασία ορισμού της πολιτιστικής πρωτεύουσας της Ευρώπης

Έξι χρόνια προτού ένα κράτος μέλος φιλοξενήσει μια πολιτιστική πρωτεύουσα της Ευρώπης διοργανώνει εθνικό διαγωνισμό για την επιλογή μιας πόλης. Μια ομάδα ανεξάρτητων ευρωπαίων και εθνικών εμπειρογνωμόνων καταρτίζει έναν πρώτο κατάλογο πιθανών υποψήφιων πόλεων για να φιλοξενήσουν την πολιτιστική πρωτεύουσα.

Στη δεύτερη φάση του διαγωνισμού, η ομάδα εμπειρογνωμόνων εξετάζει και επιλέγει μια πόλη από κάθε χώρα, με βάση ένα πολιτιστικό πρόγραμμα ειδικά σχεδιασμένο για την πόλη αυτή, το οποίο θα πρέπει να έχει μια ισχυρή ευρωπαϊκή διάσταση και να αποτελεί μέρος μιας μακροπρόθεσμης στρατηγικής με βιώσιμο αντίκτυπο για την τοπική, οικονομική, πολιτιστική και κοινωνική ανάπτυξη της πόλης.

Ο πλήρης κατάλογος των χωρών που θα φιλοξενήσουν τις πολιτιστικές πρωτεύουσες της Ευρώπης την περίοδο 2020-2033 εγκρίθηκε με 606 ψήφους υπέρ, 54 κατά και 6 αποχές.
Η Ελευσίνα είναι λοιπόν η ελληνική πόλη που θα φιλοξενήσει την πολιτιστική πρωτεύουσα της Ευρώπης το 2021, μαζί με την Τιμισοάρα της Ρουμανίας και το Νόβισαντ της Σερβίας.

Σημειολογικά και όχι μόνο, είναι εξόχως σημαντικός ο ορισμός ελληνικής πολιτιστικής πρωτεύουσας στην επέτειο των διακοσίων ετών από την έναρξη της επανάστασης.

Η Κύπρος θα φιλοξενήσει την πολιτιστική πρωτεύουσα της Ευρώπης το 2030 μαζί με το Βέλγιο και μία χώρα της ΕΖΕΣ/ΕΟΧ. Οι αντίστοιχες πόλεις δεν έχουν ακόμη οριστεί.