Του Κώστα Βεργόπουλου

Ότι το ευρωπαϊκό εγχείρημα κατευθύνεται ταχύτατα προς το αδιέξοδο του αποτελεί μια διαπίστωση πολλών οικονομολόγων, ακόμη και μεταξύ των υπέρμαχων του σχεδίου της ευρωπαϊκής ενοποίησης και του κοινού νομίσματος. Ωστόσο, οι Ευρωπαίοι ηγέτες, παρά τις διαμαρτυρίες τους έναντι του Βερολίνου, δεν απέσπασαν τίποτα περισσότερο από μια δειλή παραδοχή από μέρους του γαλλογερμανικού ζεύγους ότι η «εικόνα της Ευρώπης» έχει πάψει να είναι «θελκτική» για τους Ευρωπαίους πολίτες.

Όμως, σπανίως η ποιότητα της εικόνας περιορίζεται σε επικοινωνιακό πρόβλημα, ιδιαιτέρως στην περιοχή του κόσμου που, παρά τα εντυπωσιακά πλεονάσματα της από το εξωτερικό, ηγείται σήμερα της παγκόσμιας οικονομίας σε αρνητικές επιδόσεις στην μαζική ανεργία και στην οικονομική επιβράδυνση.

Οικτρό θέαμα

Η «κακή» εικόνα της Ευρώπης θα όφειλε να προσλαμβάνεται ως σήμα κινδύνου για πολλά προβλήματα πολύ πιο σοβαρά από απλά επικοινωνιακά. Υπάρχουν ήδη υπερβολικά πολλά οδυνηρά σήματα κινδύνου και από πολλές πλευρές του ευρωπαϊκού εγχειρήματος για δεκάδες εκατομμυρίων Ευρωπαίων πολιτών, για να μπορεί κάποιος να διατείνεται ελαφρά τη καρδία ότι όλα αυτά δεν είναι παρά απλά προβλήματα «εικόνας».

Εάν σήμερα η Ευρώπη, τόσο κοινωνική όσο και οικονομική, προσφέρει οικτρό θέαμα, αυτό δεν οφείλεται διόλου στο ότι πιέζεται δήθεν από τον υφεσιακό ανταγωνισμό με τις άλλες περιοχές του πλανήτη. Η αλήθεια είναι ακριβώς αντίθετη: η Γηραιά Ήπειρος, η πρώτη και μεγαλύτερη αγορά στον κόσμο, λειτουργεί σαν μια «μαύρη τρύπα» που σύρει προς τα κάτω τις υπόλοιπες περιοχές του πλανήτη.

Ενώ οι ΗΠΑ, η Ιαπωνία, η Κίνα και οι άλλες αναδυόμενες οικονομίες προσπαθούν με κάθε μέσο να επιταχύνουν τους οικονομικούς ρυθμούς τους, η Ευρώπη είναι η μοναδική περιοχή που, αντιθέτως με τις άλλες, παραμένει προσκολλημένη στην λιτότητα και στις περικοπές δαπανών και εισοδημάτων. Με αυτή την επιλογή, η Ευρώπη αποσπά εξωτερικά πλεονάσματα, που όμως δεν ανακυκλώνει, εις βάρος των άλλων περιοχών του πλανήτη. Κι αυτό, επειδή τα πλεονάσματα για την μια συνεπάγονται ελλείμματα ρευστότητας για τις άλλες.

Γερμανία… uber alles

Η Γηραιά Ήπειρος και ιδίως η Γερμανία, αποσπούν εντυπωσιακά εξωτερικά πλεονάσματα, επωφελούμενες από την επέκταση δαπανών των άλλων σε συνδυασμό με τις περικοπές των δικών τους. Κατά το προηγούμενο έτος 2016, το γερμανικό εξωτερικό πλεόνασμα υπερέβη τα 320 δισεκατομμύρια δολάρια, που αντιστοιχούν σε 8,9% του ΑΕΠ της. Αυτό προέρχεται κατά το ένα τρίτο από τις ανταλλαγές με τις χώρες της Ευρωζώνης και κατά τα δυο τρίτα από τον υπόλοιπο κόσμο.

Ωστόσο, το γερμανικό πλεόνασμα συνεπάγεται ταυτόχρονα αντίστοιχα ελλείμματα για τον υπόλοιπο κόσμο, πράγμα ιδιαίτερα επαχθές για τις χώρες μέλη της Ευρωζώνης στις διμερείς ανταλλαγές τους με την Γερμανία. Η τελευταία αντλεί πλεονάσματα εις βάρος τους, ενώ οι εταίροι της στο κοινό νόμισμα υφίστανται τις συνέπειες. Η απόσπαση εξωτερικών πλεονασμάτων από την Γερμανία σημαίνει ουσιαστικά την διαρκή αφαίμαξη ρευστότητας για τους εταίρους της.

Κατ’ επανάληψη ο Βρετανός οικονομολόγος Κέυνς τόνιζε ότι κάθε ανισορροπία στα εξωτερικά εθνικά ισοζύγια προκαλεί αστάθεια στις διεθνείς ανταλλαγές κι ότι βλάπτει την διεθνή σταθερότητα. Όχι μόνον τα ελλείμματα, αλλά ακόμη περισσότερο τα πλεονάσματα, αφού αυτά προϋποθέτουν αφαιμάξεις της διεθνούς ρευστότητας. Κατά συνέπεια, οι πλεονασματικές χώρες φέρουν αυξημένη ευθύνη, αφού οφείλουν και έχουν συμφέρον οι ίδιες να επανορθώνουν την διεθνή αποσταθεροποίηση που προκαλούν οι αφαιμάξεις τους, ανακυκλώνοντας τα πλεονάσματα τους κατά προτίμηση στις χώρες από τις οποίες τα αποσπούν.

«Αθέμιτος» διεθνής παίκτης

Ωστόσο, η Γερμανία, ενώ ικανοποιείται με τα αυξανόμενα πλεονάσματα της, απορρίπτει κάθε ιδέα ανακύκλωσής τους, ακόμη και στο εσωτερικό της, εν ονόματι της διατήρησης της υψηλής διεθνούς ανταγωνιστικότητάς της. Όσον αφορά στην ανακύκλωση στο εξωτερικό, η Γερμανία επίσης δεν την κάνει. Κινείται ως «αθέμιτος» διεθνής παίκτης, αφού οι γερμανικές επενδύσεις στο εξωτερικό δεν υπερβαίνουν το 1,5% του ΑΕΠ, ήτοι μόνον 16,8% των εξωτερικών πλεονασμάτων της.

Όσον αφορά στην ανακύκλωση στο εσωτερικό της, οι επενδύσεις και ο σχηματισμός κεφαλαίου στην Γερμανία δεν παύουν να συρρικνώνονται. Έχουν κατέλθει στο 16% του ΑΕΠ, από 24,5% στις αρχές του 2000. Ο μέσος όρος στις 19 χώρες της Ευρωζώνης είναι 18% του ΑΕΠ.

Οπωσδήποτε, η Γερμανία με τα υψηλότερα πλεονάσματα εις βάρος των εταίρων της, εμφανίζεται επίσης ως η κατ’ εξοχήν χώρα που υπολειτουργεί την ρευστότητα που αποσπά από αυτούς. Συμβάλλει έτσι στην αποσταθεροποίηση όχι μόνον των εταίρων της, αλλά και ολόκληρης της νομισματικής ζώνης του ευρώ. Ο πρόσφατα απελθών Ιταλός πρωθυπουργός Ματέο Ρέντζι προειδοποιούσε: «Εάν η Γερμανία ανακύκλωνε, ως όφειλε και οφείλει, τα πελώρια πλεονάσματά της εντός της Ευρωζώνης, η εικόνα της Ευρώπης θα ήταν ήδη πολύ πιο πειστική».