Ένα tweet, παρά τους λιγοστούς χαρακτήρες του, είναι αρκετό για να σπείρει τον πανικό. Αυτό συνέβη το 2013 για παράδειγμα όταν χάκερ χτύπησαν το λογαριασμό του Associated Press στο Twitter μεταδίδοντας την είδηση για εκρήξεις στο Λευκό Οίκο που είχαν ως αποτέλεσμα τον τραυματισμό του Μπαράκ Ομπάμα.

Τίποτα από όλα αυτά δεν είχε συμβεί, ωστόσο ο πανικός που προκλήθηκε ήταν αρκετός για να κατρακυλήσει ο Dow Jones κατά 100 μονάδες σε λιγότερο από δύο λεπτά. Τα τελευταία χρόνια το Twitter χρησιμοποιείται κατά κόρον για να διαδίδονται ψευδείς ειδήσεις. Εννοείται φυσικά ότι δεν διαδίδονται μόνο τέτοιες μέσα από το δημοφιλές κοινωνικό δίκτυο. Το 2012 λ.χ., η ανακάλυψη του μποζονίου του Χιγκς γνωστοποιήθηκε μέσω Twitter πριν ακόμη γίνει η επίσημη ανακοίνωση.

Η διάδοση των ψευδών ειδήσεων μέσω του Διαδικτύου και των social media, ήταν το αντικείμενο νέας μελέτης που παρουσίασε το Science .

Για πρώτη φορά, μια ομάδα ερευνητών του ΜΙΤ κατέγραψε όλες τις “αλήθειες και ψέματα” που έχουν καταγραφεί στο Twitter την περίοδο 2006 – 2017. Η επαλήθευση των ειδήσεων έγινε από ανεξάρτητους, πιστοποιημένους φορείς και οργανισμούς, ενώ το πλέον εντυπωσιακό στοιχείο είναι ότι σε κάθε αποτέλεσμα υπήρχε ταύτιση απόψεων ανάμεσά τους σε ποσοστά 95%-98%.

Τα συμπεράσματά τους δεν αφήνουν πολλά περιθώρια για αμφισβητήσεις: Οι ψευδείς ειδήσεις διαδίδονται ταχύτερα, αμεσότερα, ευρύτερα και με μεγαλύτερη διείσδυση μέσω του Twitter, όπως αναφέρει χαρακτηριστικά ο καθηγητής πληροφορικής του ΜΙΤ, Σινάν Αράλ.

Σε επίπεδο αριθμών, τα αποτελέσματα είναι σοκαριστικά. Η “αλυσίδα” αυτών που ακολουθούν ή αναπαράγουν μια αληθινή είδηση, σπάνια υπερβαίνει τα 1.000 άτομα. Στον αντίποδα, το “κοινό” των ψευδών φημών μπορεί να φτάσει έως και τα 100.000 άτομα. Το κυρίαρχο θέμα στο οποίο γίνεται “μάχη” μεταξύ αλήθειας και ψέματος είναι βεβαίως η πολιτική.

Σύμφωνα με τους συντάκτες στις προεδρικές εκλογές του 2016 στις ΗΠΑ, οι ψευδείς πολιτικές ειδήσεις εκτινάχθηκαν στα ύψη: από έναν και μόνο λογαριασμό στο Twitter διαδόθηκαν πάνω από 4.700 ψευδείς ειδήσεις την περίοδο εκείνη! (σσ: τα στοιχεία των λογαριασμών αυτών δεν δημοσιοποιήθηκαν, καθώς αυτός ήταν και ο όρος που έθεσε το Twitter για να δώσει πρόσβαση στη βάση δεδομένων του).

Ένα ακόμη εντυπωσιακό  εύρημα της έρευνας, είναι ότι οι χρήστες είναι πιο πιθανό να πιστέψουν μια ψευδή είδηση όταν προέλθει από έναν λογαριασμό που δεν είναι ιδιαίτερα γνωστός, έχει λιγότερους ακόλουθους και δεν είναι επιβεβαιωμένη η εγκυρότητά του. Επίσης, οι ψευδείς ειδήσεις έχουν 70% περισσότερες πιθανότητες να αναπαραχθούν μέσω retweets σε σχέση με τις αληθινές.

Αν μη τι άλλο, πάντως, αποδεικνύεται ότι οι ψευδείς φήμες διαθέτουν περισσότερη… φαντασία και καινοτομία, ενώ περιέχουν πιο συχνά νέες, έστω και ψευδείς πληροφορίες. Παράλληλα, εξάπτουν περισσότερο τη φαντασία των χρηστών, αλλά και την ικανότητά τους στο σχολιασμό (συνήθως μέσω έκπληξης ή… αηδίας).

Ένα ακόμη χρήσιμο συμπέρασμα είναι ότι το “ανθρώπινο χέρι” είναι αρκετό για τη διάδοση ψευδών ειδήσεων και δεν απαιτείται αναγκαστικά η χρήση ειδικών λογαριασμών bot για την μαζική αναπαραγωγή τους.

Όπως επισημαίνουν, μέσω λογισμικού διαδίδονται εξίσου αληθινές και ψευδείς ειδήσεις. Αν υπάρχει κάτι που προκαλούν οι λογαριασμοί bot, αυτό είναι… “αναρχία” στα social media.

Πώς μπορεί να αντιμετωπιστεί το φαινόμενο; Εδώ οι ειδικοί τονίζουν ότι χρειάζονται περισσότερο χρόνο, περισσότερη έρευνα. Όπως επισημαίνουν, η σήμανση των ειδήσεων ως “ψευδείς” μάλλον θα οδηγούσε στην περαιτέρω εξάπλωσή τους!

Και τέλος διερωτώνται: Ποιός είναι αυτός που θα αναλάβει την ευθύνη να χαρακτηρίζει και να κατηγοριοποιεί τις ειδήσεις; Σίγουρα όχι το Twitter, πάντως. Όπως χαρακτηριστικά φέρεται να κατέθεσε στέλεχος της εταιρείας σε βρετανική επιτροπή: “Δεν είμαστε διαιτητές της αλήθειας”.