Σχολικός Εκφοβισμός – Bullying

Ο όρος Σχολικός Εκφοβισμός, περιγράφει την απρόκλητη, επαναλαμβανόμενη, βίαιη και επιθετική συμπεριφορά, με σκοπό την πρόκληση σωματικού και ψυχικού πόνου σε μαθητές από συμμαθητές τους εντός και εκτός σχολείου. Γνωστό και ως Bullying, πρόκειται για την επιβολή εξουσίας από τον «ισχυρότερο» στον «αδύναμο». Ως ιδιαιτέρως τραυματικό βίωμα είναι δύσκολη η αντίληψη των συνεπειών στα θύματα.

Το παιδί που γίνεται «θύμα» παρουσιάζει παθητική συμπεριφορά, είναι ντροπαλό, συνεσταλμένο, με χαμηλή αυτοεκτίμηση και εμφανίζει απόσυρση από δραστηριότητες που έχουν τα άτομα ανάλογης ηλικίας. Αισθάνονται ενοχές και κατηγορούν τον εαυτό τους για ότι τους συμβαίνει.

Οι θύτες είναι χειριστικοί, παρορμητικοί και επιθετικοί. Διαθέτουν καλές κοινωνικές δεξιότητες αλλά δεν αντιλαμβάνονται όρια, κανόνες και νόρμες. Από σχετικά νεαρή ηλικία εμφανίζουν κατάχρηση ουσιών, παραβατική συμπεριφορά και συμπτώματα Διαταραχής Διαγωγής. Δεν αισθάνονται ενοχές για επιθέσεις εναντίον άλλων ενώ μπορεί να προβούν σε κακοποίηση ζώων.

Οι μορφές Bullying περιλαμβάνουν την λεκτική, την σωματική, την ηλεκτρονική και την σεξουαλική. Εκδηλώνονται με συστηματική χρήση υβριστικών εκφράσεων και επιθέσεων, προσβολές, απειλές τραυματισμού, σπρωξίματα, κλωτσιές και καταστροφή προσωπικών ειδών.

Γίνεται συνεχής προσπάθεια απομόνωσης και κοινωνικού αποκλεισμού του θύματος με το να το αγνοούν, προκαλώντας την αντιπάθεια των άλλων προς το πρόσωπό του μέσω δυσφήμισης και διάδοση φημών. Τέλος λόγω της χρήσης του ίντερνετ είναι συνήθης η αποστολή υλικού με υβριστικό, σεξουαλικό και απειλητικό περιεχόμενο, παραποίηση προσωπικών δεδομένων όπως φωτογραφίες ή βίντεο σεξουαλικού περιεχομένου.

Οι ενοχές συντελούν στο να κλειστεί το θύμα ακόμα περισσότερο στον εαυτό του. Αισθάνεται αδυναμία να διαχειριστεί και να αντιμετωπίσει τις επιθέσεις αλλά και να προστατέψει τον εαυτό του. Έτσι εγκλωβίζεται σε έναν Φαύλο Κύκλο ντροπής, φόβου και ταπείνωσης. Μπορεί να αποφεύγει τις συναναστροφές, να σημειώσει πτώση της σχολικής επίδοσης, έλλειψη συγκέντρωσης, ψυχοσωματικά, συναισθηματικές και αγχώδεις διαταραχές.

Τα συμπτώματα που μπορεί να παρατηρήσουν οι γονείς είναι: χτυπήματα και μελανιές, απώλεια ή καταστροφή προσωπικών αντικειμένων, μελαγχολία, απόσυρση, διαταραχές της όρεξης και του ύπνου, άρνηση να πάει σχολείο, κάμψη της σχολικής επίδοσης, παράπονα για πονοκεφάλους ή πόνο στην κοιλιά. Μακροπρόθεσμα, εμφανίζουν χαμηλή αυτοεκτίμηση, Κατάθλιψη, Κρίσεις Πανικού, Φοβικές διαταραχές, έλλειψη διεκδικητικής συμπεριφοράς, φτωχές διαπροσωπικές σχέσεις και δυσλειτουργία στις κοινωνικές δεξιότητες.

Είναι αδύνατο για έναν γονέα να τα κάνει όλα σωστά. Το να υπάρχει όμως σταθερά μέσα στην καθημερινότητα του παιδιού του και να είναι διαθέσιμος συμβάλλει στην ανάπτυξη της ισορροπίας. Από την άλλη,  αν το παιδί αντιλαμβάνεται ότι παίρνει οι σχέσεις ορίζονται από την κυριαρχία και την επιβολή, τότε σε αυτό το μοτίβο συμπεριφοράς θα κινηθεί εκτός της οικογένειας. Συνήθως οι ”θύτες” είναι ψυχικά τραυματισμένοι. Έτσι, η άσκηση βίας στους συνομηλίκους τους είναι ένας τρόπος να ανακτήσουν τον έλεγχο που νιώθουν να χάνουν μέσα στις σχέσεις.

Ο ρόλος της οικογένειας είναι καθοριστικός εφόσον βοηθά στην ανάπτυξη μίας σχέσης αγάπης και εμπιστοσύνης ώστε το παιδί να μπορεί να εκμυστηρεύεται ή να συζητήσει αυτό που συμβαίνει. Ο φόβος και η ντροπή που πιθανόν να αισθάνεται μετριάζονται σημαντικά αν υπάρχει μία υγιής σχέση με τους γονείς. Επιπρόσθετα, μέσα σε ένα ομαλό περιβάλλον οι γονείς μπορούν καλύτερα να παρατηρήσουν τυχόν αλλαγές στην συμπεριφορά ώστε να αναζητηθεί η κατάλληλη βοήθεια από ειδικούς ψυχικής υγείας.

Οι γονείς θα πρέπει να ξεπεράσουν τα δικά τους συμπλέγματα και ενοχές ώστε να βοηθήσουν το παιδί που έχει πέσει θύμα. Ο Σχολικός Εκφοβισμός μπορεί να αντιμετωπιστεί με την πρόληψη και την έγκαιρη παρέμβαση.