Για τους περισσότερους οι γιορτές, είναι μία ευχάριστη περίοδος, γεμάτη με χαρούμενα συναισθήματα. Στην εποχή όμως της παρατεταμένης υγειονομικής κρίσης και των πάσης φύσεως περιορισμών για κάποιους γίνεται επώδυνη.

Η «Κατάθλιψη των Χριστουγέννων – Christmas Blues» δεν αποτελεί επίσημη διαγνωστική κατηγορία, είναι όμως κοινή και έχει πολλαπλή αιτιολογία.

Κατά κύριο λόγο σχετίζεται με το νόημα που προσδίδει κάποιος σε μία δεδομένη χρονική στιγμή της ζωής του ενώ το βασικό σύμπτωμα είναι ένα συναίσθημα που δεν είναι σύμφωνο με το πνεύμα των γιορτών.

Ποιοι είναι όμως οι λόγοι που μπορεί να οδηγήσουν στην Κατάθλιψη των Χριστουγέννων;

Η μοναξιά είναι από τα κυριότερα συναισθήματα. Οι γιορτές είναι πάντα συνδεδεμένες με οικογενειακές συναντήσεις, κοινωνική συναναστροφή και συντροφικότητα. Ελλείψει των παραπάνω, το αίσθημα της μοναξιάς γίνεται πιο έντονο και οδυνηρό. Αν λάβουμε υπόψη ότι όλο και περισσότεροι αδυνατούν να πραγματοποίησουν την επιθυμία τους για μία συντροφική σχέση, οι γιορτές οδηγούν σε πλήρη ματαίωση.

Η απώλεια, ειδικά αν είναι πρόσφατη, ενός αγαπημένου προσώπου, είτε λόγω θανάτου αλλά και χωρισμού, αποτελεί την περίοδο των γιορτών μία δύσκολα διαχειρίσιμη κατάσταση, καθώς η νοσταλγία και οι αναμνήσεις γίνονται πιο έντονες.

Στο βαθμό που η ακρίβεια ήλθε να δέσει με τον Covid,  η υποχρέωση του καταναλωτισμού δεν εκλείπει. Είναι γνωστό ότι και πριν τις δυσκολίες της κρίσης αρκετοί αδυνατούσαν να ανταποκριθούν, η μείωση του εισοδήματος όμως έχει γενικευτεί και σε αυτούς που ζούσαν αρκετά άνετα. Αν και η δυνατότητα έχει περιοριστεί, το αίσθημα υποχρέωσης παραμένει οδηγώντας σε ενοχές, στρες, αισθήματα αναξιότητας και τελικά κατάθλιψη.

Οι αναμνήσεις περασμένων γιορτών, είτε από την παιδική ηλικία είτε και από το πιο πρόσφατο παρελθόν, μπορούν να πυροδοτήσουν αισθήματα θλίψης, και μελαγχολίας.

Συχνά το κλίμα των Χριστουγέννων και των γιορτών γενικότερα επιβάλλει την καλοπέραση και την ευχάριστη διάθεση. Πολλοί βιώνουν αυτό το μήνυμα με πίεση και άγχος. Οι υπερβολικές, μη ρεαλιστικές προσδοκίες για διασκέδαση δύσκολα εκπληρώνονται και το αίσθημα της απογοήτευσης και ματαιότητας πυροδοτείται.

Οι «υποχρεώσεις» αυτών των ημερών (ψώνια, γιορτινό τραπέζι, επισκέψεις, δώρα)) και η προσπάθεια να ανταπεξέλθουμε μπορεί να προκαλέσουν σημαντικό αίσθημα κόπωσης και στρες. Η κούραση και το στρες αλληλεπιδρούν μεταξύ τους δημιουργώντας ένα φαύλο κύκλο αυξανόμενης έντασης που μπορεί να δημιουργήσει ψυχοσωματικά συμπτώματα.

Η Εποχιακή Συναισθηματική Διαταραχή σχετίζεται με την αλλαγή των εποχών. Τα συμπτώματα της διαταραχής είναι γενικά πιο ήπια από εκείνα της μείζονος κατάθλιψης και συνήθως περιλαμβάνουν: αυξημένη ανάγκη για ύπνο, αυξημένη κατανάλωση υδατανθράκων, μειωμένη ενέργεια και κόπωση, απόσυρση από κοινωνικές δραστηριότητες.

Τα Χριστούγεννα μπορεί να αποδειχθούν επώδυνα για άτομα με έντονη την έλλειψη οικογενειακού περιβάλλοντος ή κοινωνικού πλαισίου. Επιπρόσθετα άνθρωποι που επιβαρύνονται από τάσεις τελειομανίας, άκαμπτα ‘προσωπικά πρέπει’ και ανεπιθύμητες υποχρεώσεις τείνουν να άγχονται. Οι άλλοι μπορεί να φαντάζουν ευτυχέστεροι και πιο επιτυχημένοι, ενώ κυριαρχούν υπερεκτιμημένες αρνητικές σκέψεις και πεποιθήσεις.

Η συσσωρευμένη κούραση του χρόνου και η αβεβαιότητα για το μέλλον πυροδοτούν περισσότερο τα συναισθήματα άγχους και κατάθλιψης. Παράλληλα με την “ψυχική ανασκόπηση”της προηγούμενης χρονιάς, την αυτοκριτική και τον εσωτερικό απολογισμό των επιλογών υπάρχει και το “άγχος της επόμενης χρονιάς”, του τι θα φέρει ο νέος χρόνος.

Η “Κατάθλιψη των Χριστουγέννων” μπορεί να μειωθεί αν κατανοήσουμε και αποδεχτούμε τα αρνητικά συναισθήματά μας. Είναι σημαντικό να έρθουμε σε επαφή με τις επιθυμίες μας με βάσει τα “θέλω και λιγότερο με τα πρέπει”, με ρεαλιστικές προσδοκίες, ιεράρχηση προτεραιοτήτων και εφικτούς στόχους.

Ιδιαίτερη βοηθητική και ανακουφιστική είναι η επικοινωνία και η ανταλλαγή σκέψεων και συναισθημάτων με επιλεγμένα άτομα εστιάζοντας σε ανθρώπινες σχέσεις, αποφεύγοντας συναντήσεις που οδηγούν σε προστριβές.

Συνδέοντας την ‘Κατάθλιψη των Χριστουγέννων’ με τη πραγματικότητα της πανδημίας που δε λέει να υποχωρήσει, θα βοηθηθούμε αν συνειδητοποιήσουμε ότι ζούμε σε μια δύσκολη πραγματικότητα. Μπορούμε να οριοθετήσουμε τις ανάγκες μας, να επαναπροσδιορίσουμε  τα οικονομικά μας  και να επικεντρώσουμε την προσοχή μας στις ανθρώπινες σχέσεις.

Στην περίπτωση που δυσκολευόμαστε, ας μη διστάσουμε να αναζητήσουμε την επιστημονική βοήθεια ψυχιάτρου και ψυχολόγου.

Σε ορισμένες περιπτώσεις ψυχικών διαταραχών συνδυαστικά με την “Κατάθλιψη των Χριστουγέννων” που αυξάνει σημαντικά τον κίνδυνο αυτοκτονίας την περίοδο των γιορτών κρίνεται απαραίτητη η ψυχιατρική παρακολούθηση και η ψυχοφαρμακολογική αντιμετώπιση,  καθώς και η δομημένη ψυχοθεραπευτική προσέγγιση.