Είναι αναμφισβήτητο ότι στη σύγχρονη εποχή παρατηρείται ένας επιταχυνόμενος- ρυθμός παγκόσμιων αλλαγών και αλληλεπιδράσεων. Αυτό συμβαίνει κυρίως λόγω της αλματώδους εξέλιξης της ΤΠΕ , που ουσιαστικά «συρρίκνωσε» τον πλανήτη, εκμηδένισε αποστάσεις και χρόνο και
κατέστησε το «εξωτερικό» δηλ. το διεθνές περιβάλλον εξαιρετικά ασταθές σε κάθε
συνιστώσα του (πολιτική, οικονομική, περιβαλλοντική, εδαφική, κοινωνική,
δημογραφική, τεχνολογική, ενεργειακή, στρατιωτική), συμπαρασύροντας και
επηρεάζοντας το «εσωτερικό» δηλ. το εθνικό περιβάλλον και δημιουργώντας
αυξημένη δυσκολία στη διαδικασία λήψης αποφάσεων για την επίτευξη στόχων.

.

 

Γεγονότα που συμβαίνουν σε άλλες περιοχές του
πλανήτη έχουν σημαντικές και άμεσες συνέπειες στην ατομική ή συλλογική μας
καθημερινότητα & ευημερία και στις αντιλήψεις μας για την ασφάλεια. Τοπικά
γεγονότα δύναται να έχουν παγκόσμιες συνέπειες και αντιστρόφως παγκόσμια
γεγονότα δύναται να έχουν σοβαρές συνέπειες για τις τοπικές κοινωνίες,
καθιστώντας τον κόσμο μας έναν ενιαίο κοινωνικό χώρο και τροποποιώντας κάθε
τομέα της κοινωνικής οργάνωσης και ιδίως της ασφάλειας.

Λόγω της εμβάθυνσης της συνεργασίας στο διεθνές
περιβάλλον, το κράτος μετασχηματίζεται προσαρμοζόμενο στα νέα δεδομένα, καθώς η
Εθνική κυριαρχία τίθεται υπό αμφισβήτηση, επειδή η πολιτική ισχύς των κρατών
μεταφέρεται σε άλλους φορείς και διαμοιράζεται σε τοπικά και παγκόσμια
συστήματα εξουσίας. Έτσι, τα κράτη μοιάζουν περισσότερο με ανοικτές κοινωνίες,
καθώς ενσωματώνονται όλο και περισσότερο σε ένα παγκόσμιο εξελισσόμενο
«σύμπλεγμα», που ενδεικτικάπεριλαμβάνει Διεθνείς οργανισμούς, Φορείς/Θεσμούς
των Ηνωμένων Εθνών,
Περιφερειακούς Οργανισμούς, ανεπίσημες διακυβερνητικές λέσχες (π.χ. G20), Διεθνείς
Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις πολλές από τις οποίες ελέγχονται για ύποπτη δραστηριότητα,
Παγκόσμια Δίκτυα Δημόσιων Πολιτικών (π.χ. Παγκόσμιο Ταμείο για
την Καταπολέμηση του AIDS), Ιδιωτικούς Θεσμούς (πχ. Επιτροπή Δ.Λ.Π.), Τοπικές Ενώσεις,
Ομάδες Πολιτών, παραστρατιωτικές ομάδες, διεθνικά εγκληματικά και τρομοκρατικά
δίκτυα κ.λπ. Νέοι λοιπόν δρώντες έχουν εμφανιστεί στη διεθνή πολιτική, οι
οποίοι αμφισβητούν τα παραδοσιακά κρατικά όρια δράσης και θέτουν υπό
επανεξέταση εθνικούς κανόνες, προτεραιότητες και πολιτικές.
Πέραν αυτών, υφίστανται ζητήματα διασυνοριακού ενδιαφέροντος (π.χ. κλιματική αλλαγή,
οικολογία και άλλα) και εκατομμύρια άνθρωποι με τη δική τους κουλτούρα, θρησκεία
και βιώματα μετακινούνται ζητώντας άσυλο ή μεταναστεύουν παράνομα προς τις
πλουσιότερες χώρες του κόσμου δομώντας κράτη με πολλά έθνη, ενώ παράλληλα έθνη
διαμοιράζονται σε πολλά κράτη. Λαμβάνοντας υπόψη δηλώσεις ακόμα και υψηλόβαθμων
στελεχών του ΟΗΕ «περί παγκοσμίων (και όχι απλά θεμελιωδών) ανθρωπίνων
δικαιωμάτων» ή δηλώσεις όπως ότι «η παράνομη μετανάστευση οφείλεται στη
δυσκολία δημιουργίας ασφαλών και νόμιμων μεταναστευτικών μονοπατιών», το
φαινόμενο της μετανάστευσης διαφαίνεται ότι στο μέλλον θα ενταθεί, με πιθανή
ανάλογη ένταση εκείνων των αντιδράσεων που τονίζουν την αναγκαιότητα προστασίας
του εθνικού συμφέροντος και της Εθνικής ασφάλειας.
Παράλληλα, η αντίληψη για την ασφάλεια δεν περιορίζεται πλέον μόνον στην αντιμετώπιση
της απειλής για την επιβίωση του κράτους με στρατιωτικά κυρίως μέσα και σε
πιθανή αιτία πολέμου. Τι απειλείται, ποιος απειλεί, ποιες είναι οι απειλές,
είναι ζητήματα ερμηνείας και υποκειμενικής αξιολόγησης και συνεπώς η ασφάλεια και οι απειλές
αποκτούν νόημα όταν προσλαμβάνονται από την πλειονότητα μιας κοινωνίας.
Υπάρχουν μάλιστα περιπτώσεις ολοκληρωτικών καθεστώτων στα οποία,
 για να ληφθούν και να νομιμοποιηθούν
έκτακτα κρατικά κατασταλτικά μέτρα, αναδεικνύεται μια κατασκευασμένη απειλή,
που αυτόματα μετατρέπεται σε πρόβλημα  ασφάλειας
για τους πολίτες του οικείου κράτους.

Περαιτέρω, λόγω αυτών των ραγδαίων προαναφερόμενων μεταβολών, το επίκεντρο
του ενδιαφέροντος έχει στραφεί και στην ανθρώπινη ασφάλεια κάθε μορφής, όπως αξιοπρεπής
στέγαση, εισόδημα, υγειονομική περίθαλψη, εκπαίδευση, πρόσβαση σε πόσιμο νερό
κ.λπ.
Σε ένα τέτοιο ασταθές περιβάλλον, κατά την τρέχουσα χρονική περίοδο, στην Ε.Ε. πραγματοποιούνται ουσιώδεις πολιτικές μεταβολές και υφίστανται ιδιαίτερες εξωτερικές προκλήσεις,
που προκαλούνται από γενικότερες γεωπολιτικές αναδιατάξεις, που
εντάθηκαν λόγω της στροφής του ενδιαφέροντος των ΗΠΑ προς τη Νοτιοανατολική Ασία.
Αναδιατάξεις ισορροπιών, πανδημία του covid-19, αναταράξεις στην παγκόσμια εφοδιαστική
αλυσίδα, παγκόσμια ενεργειακή κρίση και πιθανή ύφεση, αβεβαιότητα για
τα μελλούμενα σε σχέση με τις εξελίξεις στη μετά-BREXIT εποχή, επανάληψη του φαινομένου
της κατάρρευσης τραπεζικών ιδρυμάτων και πρωτίστως η ρωσική εισβολή στην
Ουκρανία, είναι παράγοντες που επηρεάζουν την ισχύ της Ε.Ε., που βρίσκεται σε
ανταγωνισμό με διαχρονικά ισχυρές, αλλά και αναδυόμενες δυνάμεις.

Η αντιμετώπιση των ζητημάτων αυτών επιβάλλει τη
δόμηση ενός, πολιτικοοικονομικά και στρατιωτικά,
συνεκτικού και βιώσιμου διευρωπαϊκού ιστού, που θα παρέχει αλληλεγγύη και πρωτίστως
ασφάλεια στους Ευρωπαίους πολίτες. Στη βάση αυτή, το καίριο ζήτημα για τις
ηγετικές ομάδες στην Ευρώπη είναι η δυνατότητα μετατροπής της Ε.Ε. σ΄ έναν ισχυρότερο-αποτελεσματικότερο
δρώντα, μέσω μιας γενναίας επανεξέτασης του status quo σε συγκεκριμένους τομείς
πολιτικής.
Έτσι λοιπόν και δεδομένων των θεσμικών αδυναμιών στην αρχιτεκτονική της Eυρωζώνης και της
οικονομικής της εξασθένησης λόγω της μετατόπισης το υπαγκόσμιου οικονομικού   βάρους
εξαιτίας της ταχείας ανάπτυξης της Κίνας
και της Ινδίας, υφίστανται κρίσιμα ζητήματα που αφορούν στην κοινή εξωτερική πολιτική,
την άμυνα και την ασφάλεια. Επί της ουσίας, απουσιάζει η ανάλογη
θεσμική πρόβλεψη, ώστε η Ε.Ε. να λειτουργεί ως ενιαίος φορέας και συνεπώς
τίθεται
σε αμφισβήτηση η δυνατότητα της Ε.Ε. να αποτελεί παγκόσμια ηγέτιδα δύναμη και
όχι απλά εμπορική δύναμη. Παράλληλα, συνάγεται ότι ενισχύεται το αίσθημα
ανασφάλειας των ευρωπαίων πολιτών, για το τι θα επακολουθήσει στο μέλλον.

Συνεπώς, στο εύλογο ερώτημα «σε τι οφείλει να
μετατραπεί η Ε.Ε.», η απάντηση
είναι ότι θα πρέπει αφενός να επιμείνει στην εμβάθυνση της οικονομικής
ενοποίησης
και την ενίσχυση του ρόλου της ως οικονομική-εμπορική δύναμη, αφετέρου να
δημιουργήσει έναν ενεργό ενιαίο αμυντικό πυλώνα και κοινές δομές ασφάλειας. Η
αναγκαιότητα αυτή επιβάλλεται, επειδή η Ε.Ε. είναι μια σχετικά νέα μη-κρατική

μορφή πολιτικής εξουσίας, που θα μπορούσε όμως να
σηματοδοτήσει ένα παγκόσμιο
πρότυπο διακυβέρνησης.
Στο πλαίσιο αυτό, εκτιμάται ότι μια Ευρώπη της «Ισχύος», ως αντίδοτο στην κρίση
πίστης στο ευρωπαϊκό εγχείρημα, θα μπορούσε να εξελίξει το αφήγημα ύπαρξης της
Ε.Ε.
Η μέθοδος είναι η αλλαγή των παγκόσμιων συσχετισμών δυνάμεων μέσω μιας
ανταγωνιστικότερης εξωτερικής εμπορικής πολιτικής, αλλά και αυτόνομων εργαλείων
άμυνας-αποτροπής, ώστε να περιοριστεί η επιρροή άλλων διεθνών «παικτών».
Προκειμένου να επιτευχθεί αυτό, απαιτείται περισσότερη μόνιμη και δομημένη
συνεργασία στον τομέα της ασφάλειας και των αμυντικών δυνατοτήτων σε
βιομηχανικά και στρατιωτικά μέσα ευρωπαϊκής (ιδιαίτερα) προέλευσης, με τρόπο
που δεν θα υποβαθμίζει το κύρος και τον ρόλο του ΝΑΤΟ, αλλά θα λειτουργεί σε
συμπληρωματική σχέση με αυτό. Η σύμπραξη δημοσίων και επιχειρηματικών
φορέων έρευνας και ανάπτυξης εξοπλιστικών μεθοδολογιών που δραστηριοποιούνται
και στην Ελλάδα, θα μπορούσε να συμβάλει προς αυτή την κατεύθυνση.

Ωστόσο, δεν θα πρέπει να διαλάθει της προσοχής ότι
οι εσωτερικές διεργασίες στην
Ε.Ε. βρίσκονται σχεδόν στο επίπεδο απλά του συντονισμού, καθώς λειτουργεί ως
παράγοντας που ενεργεί σε παγκόσμιες υποθέσεις για τη στήριξη προτύπων, αξιών
και αρχών και όχι συμφερόντων
Επιπλέον, ενισχύονται οι «ακραίες φωνές», ενώ δημιουργούνται συνθήκες ευρύτερης
αστάθειας λόγω περιφερειακών κρίσεων στα Δ. Βαλκάνια, τη Συρία, τη Λιβύη, την
Αφρικανική περιοχή Σαχέλ, και αλλού), λόγω σημαντικών εξελίξεων σε θέματα
«γεω-ενέργειας» που συναρτώνται με τις γεωπολιτικές αξιώσεις της Ρωσίας, αλλά
και
λόγω του ασταθούς παράγοντα «Τουρκία». Σε αυτά, θα πρέπει να προστεθεί η άνοδος
της Κίνας στην κορυφή ενός πολυπολικού συστήματος ισορροπίας/ανισορροπίας, με
συνακόλουθη την διαφαινόμενη στροφή του ενδιαφέροντος των Αμερικανών προς τη
νοτιοανατολική Ασία, ως προαναφέρθηκε. Εξαίρεση από την στροφή αυτή φαίνεται
να αποτελεί ο χώρος της νοτιανατολικής Μεσογείου, όπου με την υπογραφή της
σχετικά πρόσφατης συμφωνίας Ελληνοαμερικανικής αμυντικής συνεργασίας και την
επικουρική διπλωματική αλληλογραφία που προσαρτήθηκε στη συμφωνία αυτή, οι
ΗΠΑ φέρεται να επιχειρούν την αποδόμηση των προθέσεων της Τουρκίας να

διαδραματίσει ηγέτιδα περιφερειακή δύναμη και να
την αποκόψουν από τη Ρωσική
επιρροή.
Παρόλα ταύτα, πέραν του τι επιβάλλεται να γίνει, καθίσταται επιτακτικό να
διερευνηθεί ποια είναι η πλέον βιώσιμη-πιθανή λύση για την Ε.Ε. Εκτιμώ ότι
τελικά
θα ακολουθηθεί, τουλάχιστον βραχυχρόνια, ένα μοντέλο πολυεπίπεδης
διακυβέρνησης με πολλές ταχύτητες, (δηλ. περιβάλλον παράλληλων πλαισίων
συνεργασίας σε συγκεκριμένους τομείς), που θα αφορά διαφορετικά κράτη-μέλη,
παρέχοντας σε ορισμένα εξ’ αυτών χρόνο προσαρμογής στις απαιτήσεις της
πολιτικής
της Ε.Ε. Παράλληλα, θα επιτρέπει σε άλλα κράτη να συνεργαστούν μεταξύ τους
ταχύτερα ή να ζητήσουν επαναδιαπραγμάτευση των όρων συνεργασίας σε έναν τομέα
πολιτικής. Με άλλα λόγια, διαφορετικές ομάδες χωρών σε διάφορους τομείς
πολιτικής και παράλληλα καταπολέμηση των διαφορών μέσω συναινέσεων. Ως
συναφές παράδειγμα ενός τέτοιου πλαισίου λειτουργίας, σε διμερές επίπεδο, θα
μπορούσε να θεωρηθεί η πρόσφατη ελληνο-γαλλική συμφωνία στρατηγικής
εταιρικής σχέσης, για τη συνεργασία στην άμυνα και στην ασφάλεια. Παρά το
γεγονός ότι οι ηγέτες των δύο κρατών δήλωσαν εμφατικά ότι η συμφωνία
συνεισφέρει στη σύσταση μονίμου στρατιωτικού ευρωπαϊκού μηχανισμού και στην
ευρωπαϊκή κυριαρχία, εντούτοις ορισμένοι διπλωματικοί κύκλοι στην Ε.Ε., είχαν
αναφέρει αμέσως μετά τη σύναψή της ότι πρόκειται για ένα παραδοσιακό αμυντικό
σύμφωνο μεταξύ δύο ευρωπαϊκών δυνάμεων σαν αυτά του 19ου αιώνα, που αφορά
στην επιδίωξη στενών εθνικών συμφερόντων παρά στην ενιαία Ευρώπη.
Ωστόσο, η συγκεκριμένη συμφωνία θα μπορούσε ενδεχομένως να αποτελέσει μια
πρακτική βάση υλοποίησης της κοινής ευρωπαϊκής άμυνας με πρωτοπόρο τη Γαλλία,
ακόλουθο-συμπαραστάτη την Ελλάδα και στη συνέχεια με ένταξη και άλλων χωρών
που θα συνυπογράψουν το ίδιο ή παρεμφερές κείμενο. Θεωρώντας ότι δεν υφίστανται
πολλά περιθώρια για ριζικές μεταρρυθμίσεις των Ευρωπαϊκών Συνθηκών, τέτοιου
χαρακτήρα διακυβερνητικές συνεργασίες μπορούν να υιοθετηθούν ευκολότερα, χωρίς
ταυτόχρονα να αποκλείεται η ιδέα της μελλοντικής και αμυντικής ομοσπονδίας, υπό
την προϋπόθεση ότι στον τομέα της άμυνας-ασφάλειας δεν θα υπάρχουν χώρες που
μπλοκάρουν την περαιτέρω συνεργασία άλλων.

Το προτεινόμενο μοντέλο της πολυεπίπεδης
διακυβέρνησης έχει και δυσμενή
επακόλουθα, καθώς διασπάται το κοινό ευρωπαϊκό μπλοκ σε μία σειρά από τομείς.

Η ενδεχόμενη υιοθέτηση ενισχυμένων αμυντικών
συνεργασιών έναντι μιας κοινής αμυντικής πλατφόρμας, αναμένεται να συμβάλει
ακόμα περισσότερο στην τάση
εξασθένισης της ισχύος της Ε.Ε., ενισχύοντας την άποψη ότι εμφανίζει έλλειψη ουσιαστικών
στοιχείων ισχύος, παραπαίει και αποτελεί ήδη μία παρακμάζουσα δύναμη.

Εντούτοις, η κατάσταση θα ήταν αναστρέψιμη και
εφικτός ο ρόλος της Ε.Ε. ως υπεύθυνος παγκόσμιος ηγέτης, μόνον εφόσον πράγματι
μπορούσε να αμυνθεί των συμφερόντων της (αφού πειστεί ότι είναι κοινά),
εκφράζοντας την αναγκαία πολιτική
βούληση που επί του παρόντος μένει στη ρητορική και αναλαμβάνοντας
προηγουμένως ουσιαστικά την ασφάλεια του εδάφους και των πολιτών της.

Η πρόσφατη Ρωσική πολεμική εισβολή στην Ουκρανία, η
οποία διαταράσσει την ισορροπία του παγκοσμίου γεωπολιτικού περιβάλλοντος,
αποδεικνύει την αναγκαιότητα ανάληψης πρωτοβουλιών, δράσεων και πολιτικών, από
τα κράτη-μέλη,
για τη δόμηση ενός νέου και εκσυγχρονισμένου πλαισίου Στρατηγικής για την κοινή
ευρωπαϊκή άμυνα και ασφάλεια.

Στο πλαίσιο της Εθνικής ασφάλειας-άμεσα όμως
εξαρτημένης από την Ευρωπαϊκή ασφάλεια- η Ελλάδα με την αναβάθμιση των
στρατιωτικών δυνατοτήτων της τα τελευταία χρόνια και τη δημιουργία σημαντικών
υποδομών υποστήριξης νατοϊκών δυνάμεων στα βορειοανατολικά σύνορά της (π.χ.
στην Αλεξανδρούπολη), μπορεί αναμφισβήτητα να συμμετάσχει στη δόμηση αυτής της
κοινής Ευρωπαϊκής
στρατηγικής, εκμεταλλευόμενη τη στροφή της Τουρκίας προς τον ισλαμισμό. Θα πρέπει
όμως ταυτόχρονα να τηρηθούν και ορισμένες άλλες συμπληρωματικές
προϋποθέσεις, όπως η σύσταση Εθνικού Συμβουλίου Ασφαλείας, το οποίο θα χαράξει
ενιαία Εθνική στρατηγική σε βάθος δεκαετιών, δεσμευτική για κάθε πολιτική
δύναμη
που αναλαμβάνει την πολιτική εξουσία.

Παρά τη χείρα φιλίας που έτεινε το τελευταίο
χρονικό διάστημα η τουρκική ηγεσία,
γεγονός που θεωρείται ως πρόσκαιρο και ευκαιριακό προερχόμενο, κατ’ εκτίμηση,
αφενός από πιθανές πιέσεις του αμερικανικού παράγοντα αφετέρου από τον σεισμό
που προκάλεσε καταστροφικά αποτελέσματα στην Τουρκία και της προσπάθειας να
κερδίσει χρόνο για να ανασυνταχθεί, η επιβαλλόμενη μακροχρόνια ενιαία Εθνική

στρατηγική απαιτείται να πλαισιωθεί από επί μέρους
στόχους όπως ενδεικτικά (όχι
αποκλειστικά) οι ακόλουθοι:
1) Αναθεώρηση της εκπαίδευσης των εφέδρων και των εθνοφυλάκων και παροχή κινήτρων
για ένταξή περισσότερων πολιτών στους θεσμούς αυτούς.
2) Διατήρηση του σημερινού ανώτατου ορίου στρατιωτικής θητείας μόνον για τους στρατευμένους
που θα υπηρετήσουν σε μάχιμες μονάδες και στην παραμεθόριο.
3) Εθελοντική στράτευση του γυναικείου πληθυσμού.
4) Σύσταση ιδιαίτερης εκπαιδευτικής δέσμης στις μηχανογραφικές δηλώσεις των μαθητών
της Γ’ Λυκείου αποκλειστικά για υποψηφίους σπουδαστές στρατιωτικών
σχολών και ακαδημιών των σωμάτων ασφαλείας, ώστε να μεγιστοποιηθεί η εισαγωγή σε
αυτές τις εκπαιδευτικές δομές όσων πραγματικά επιθυμούν να υπηρετήσουν την πατρίδα
από θέση ευθύνης και όχι όσοι ευελπιστούν απλά σε μία μόνιμη θέση
εργασίας στο δημόσιο.
5) Αυστηροποίηση του πλαισίου λειτουργίας και ελέγχου των ΜΚΟ, ορισμένες από τις
οποίες διαφαίνεται ότι λειτουργούν, ηθελημένα ή αθέλητα, ως βραχίονες μυστικών
υπηρεσιών ή τρομοκρατικών οργανώσεων, δια της εργαλειοποίησης του
μεταναστευτικού.
6) Αυστηροποίηση του ελέγχου των αλλοδαπών εργατών γης που εργάζονται περιστασιακά
στη χώρα. Η πρόσφατη εξάρθρωση του διεθνούς τρομοκρατικού δικτύου που θα
εξαπέλυε επίθεση σε εβραϊκή συναγωγή στην Αθήνα, είναιχαρακτηριστική.
7) Περαιτέρω βελτίωση του νομοθετικού πλαισίου των εξοπλιστικών δαπανών και συνέχιση
της προμήθειας των αναγκαίων συστημάτων αμυντικής αποτροπής,
σύμφωνα με τις εισηγήσεις των Γ.Ε., ικανών να αντιμετωπίσουν προκλήσεις
αμφισβήτησης του Εθνικού εδάφους και της Εθνικής κυριαρχίας, υπό το πρίσμα των
τυχόν μελλοντικών ερευνών ύπαρξης ενεργειακών πόρων στην Ανατολική Μεσόγειο.
8) Πλήρης επαν-ενεργοποίηση του ενιαίου αμυντικού δόγματος Ελλάδας-Κύπρου.
Κοντολογίς, θα πρέπει να υιοθετηθεί ένα μοντέλο ασφάλειας που θα προσομοιάζει
με το μοντέλο άλλων χωρών οι οποίες αντιμετωπίζουν ανάλογους κινδύνους (μεκυρίαρχο
παράδειγμα το Ισραήλ), μοντέλο το οποίο εκτιμάται ότι θα αποτελέσει τον
βασικό πυλώνα για την επιβίωση του Έθνους, που συνιστά άλλωστε το υπέρτατο καθήκον
όλων μας.

 

*(το παρόν άρθρο προέρχεται από την απομαγνητοφώνηση
της ομιλίας του Γεωργίου Βλάχου*, σε
ημερίδα που διοργανώθηκε στο Εμπορικo-βιομηχανικό Επιμελητήριο Πειραιά, στο
πλαίσιο του
31ου Money Show την 31-3-2023)