Συνεχίζουμε τις αναφορές μας σε πρωταγωνιστές (θετικούς κι αρνητικούς) του 1821. Μετά το Νενέκο,  τον Κόρακα, σήμερα διασχίζουμε τον Ατλαντικό για να βρούμε μια μεγάλη αλλά ξεχασμένη μορφή, που από το Χάρβαρντ βρέθηκε στο Μοριά, ως απεσταλμένος του φιλελληνικού Κομιτάτου της Βοστόνης.

Για τον Samuel Gridley Howe ο λόγος: σπουδαίος Αμερικανός γιατρός, πολέμιος της δουλείας στις ΗΠΑ, υποστηρικτής των επαναστατικών κινημάτων σε Ελλάδα, Γαλλία και Πολωνία και πρωτοπόρος στην εκπαίδευση των τυφλών καθώς και των ατόμων με ψυχική αναπηρία.

Στη συνοικία της Αγίας Τριάδας στο Ηράκλειο, ένας από τους δρόμους της φέρει το όνομα του, λέει πως πρόκειται για Αμερικανό φιλέλληνα αλλά με απόκρυψη και παραλλαγή: Χάουζ αντί για Χάου, ενώ στην 4^η Δημοτική Κοινότητα της Αθήνας , το όνομα του είναι σωστά γραμμένο (στο περίπου γιατί Σαμουήλ αντί Σάμουελ) και το έχει πάρει μια …λεωφόρος 50 μέτρων παράλληλη στις γραμμές του ΟΣΕ.
Ποιος ήταν ο «τρελαμένος» με την Ελλάδα Αμερικανός, που μάλλον δεν σκέφτηκε ποτέ πως θα γίνει πλατεία ή δρόμος, δεν ήταν άλλωστε αυτή η επιδίωξή του.

Ο Χάου γεννήθηκε στην Βοστώνη της Μασαχουσέτης στις 10 Νοεμβρίου του 1801. Ο πατέρας του ήταν πλοιοκτήτης και κατασκευαστής καραβόσχοινων ενώ η μητέρα του είχε την φήμη μιας εξαιρετικά όμορφης γυναίκας (εκείνη την εποχή μέχρι εκεί έφτανε το ταβάνι των φιλοδοξιών του λεγόμενου ασθενούς φύλου).

Μετά την αποφοίτηση του από το πανεπιστήμιου Μπράουν εγγράφηκε στην ιατρική σχολή του Χάρβαρντ όπου και απέκτησε το πτυχίο του 3 χρόνια αργότερα . Το 1863, αγωνιζόμενος για την κατάργηση της δουλείας, υπήρξε μέλος της τριμελούς επιτροπής για την διερεύνηση των συνθηκών διαβίωσης των απελεύθερων σκλάβων στον αμερικανικό Νότο.

Πέρα από τις νότιες αμερικανικές πολιτείες, ο Χάου ταξίδεψε και στην τότε βρετανική επαρχία του Καναδά όπου ζούσαν χιλιάδες πρώην σκλάβοι που είχαν δραπετεύσει από τις ΗΠΑ προς τα βρετανικά εδάφη μετά την κατάργηση της δουλείας από το Ηνωμένο Βασίλειο το 1833, και πήρε συνεντεύξεις από τους πρώην σκλάβους καθώς και τους αξιωματούχους της τοπικής αυτοδιοίκησης.

Στην Ελλάδα για την Επανάσταση

Μετά την απόκτηση του ιατρικού του πτυχίου το 1824 και μόλις στα 23 του χρόνια, ο Χάου παρακολουθώντας τα νέα για την εξέλιξη της ελληνικής επανάστασης  εναντίον της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, ενθουσιάστηκε με την ιδέα του απελευθερωτικού αγώνα, ενώ θαύμαζε τον Λόρδο Βύρωνα.

Μετά από μια ερωτική απογοήτευση που είχε στις ΗΠΑ, ο Χάου πήρε το πλοίο για την Ελλάδα και με την άφιξη του εκεί εντάχθηκε στις δυνάμεις των Ελλήνων επαναστατών, ως χειρουργός.

Κατά την παραμονή του στη χώρα μας, τα καθήκοντα του δεν περιορίστηκαν μόνο στην ιατρική, αλλά ανέλαβε και διοικητικές υποχρεώσεις στρατιωτικής φύσεως.

Η γενναιότητα, ο ενθουσιασμός και η ικανότητα του ως διοικητή, του προσέδωσαν τον  τίτλο Λαφαγιέτ της Ελληνικής Επαναστάσεως, κατά τον διάσημο Γάλλο στρατηγό που πολέμησε στον αγώνα για την Αμερικανική Ανεξαρτησία . Ο Χάου επέστρεψε στις ΗΠΑ το 1827 για να συγκεντρώσει χρήματα και προμήθειες για την αντιμετώπιση της ανθρωπιστικής κρίσης στην Ελλάδα, η οποία υπέφερε από πείνα με τις γεωργικές εκτάσεις κατεστραμμένες και σχεδόν το σύνολο των υλικών μέσων των Ελλήνων να έχει χρηματοδοτήσει τον αγώνα.
Μαζί του έφερε και μικρό αριθμό ορφανών παιδιών από την Ελλάδα. Οι πυρετώδεις προσπάθειες του Χάου απέφεραν τελικά το ποσό των 60.000 δολαρίων τα οποία κατανεμήθηκαν στην αγορά τροφίμων, ρουχισμού και την ίδρυση καταφυγίου για τους πρόσφυγες στην περιοχή της Αίγινας.
Αργότερα ίδρυσε ακόμα ένα καταφύγιο στην περιοχή του Ισθμού του Κορίνθου. Είναι η περίφημη «Ουασινγκτονία». Έμεινε, στο ελεύθερο ελληνικό κράτος, έως το 1831. Θα αποχωρήσει λίγο μετά τη δολοφονία του Καποδίστρια

Το 1831 επέστρεψε στις ΗΠΑ και συνέδραμε στις προσπάθειες που κατέληξαν στην ίδρυση σχολής τυφλών στην Βοστώνη. Εκτός από τις δραστηριότητες του για την υποστήριξη των τυφλών, ο Χάου δραστηριοποιήθηκε και για την χρηματοδότηση των Πολωνών επαναστατών οι οποίοι την εποχή εκείνη αγωνίζονταν για την αυτοδιάθεση τους από την Πρωσία και την Ρωσία.

Κατά την διάρκεια του εμφυλίου πολέμου στις ΗΠΑ, ο Χάου υπήρξε ένας από τους διευθυντές της Υγειονομικής Επιτροπής του Βορρά, οργανισμό του οποίου σκοπός ήταν η συγκέντρωση χρημάτων για την βελτίωση των συνθηκών υγιεινής και τον περιορισμό της εμφάνισης λοιμών στα στρατόπεδα, όπως δυσεντερία, τύφο και ελονοσία.

Μέσα από τα λόγια του στα βιβλία του για την ελληνική επανάσταση, αντλούμε αυθεντικές εικόνες για το 1821:

“… η δουλειά μου τη νύχτα που πέρασε ήταν ατέλειωτη … έκαμα τόσες εγχειρήσεις που αμφιβάλω αν θα κατόρθωνα να τις κάμω κατά τη διάρκεια ολόκληρων ετών στη Βοστώνη … δύο μήνες τώρα κοιμάμαι στο έδαφος με τα ρούχα … είχα σκεφτεί να φύγω από δω, αλλά θα ήταν πράξη επονείδιστη…”

Θα βρεθεί ξανά στα 65 του στην Ελλάδα για την Κρητική Υπόθεση και την Επανάσταση 1866-1869.

Θα πεθάνει στις ΗΠΑ το 1876, έχοντας υπηρετήσει πιστά και με πάθος τις ιδέες του για φιλελευθερισμό, ανεξαρτησία των εθνών και κατάργηση της δουλείας.