“Είχε το στόμα της Μέριλιν Μονρό και τα μάτια του Καλιγούλα”.

Αυτή η φράση του Φρανσουά Μιτεράν έχει μείνει ιστορική ως προς την προσέγγιση του πολιτικού μύθου της Μάργκαρετ Θάτσερ.

Οι συμπαθούντες λένε πως αποκατέστησε την οικονομική υπόληψη της χώρας, έδωσε πίσω στη Μεγάλη Βρετανία το διεθνές κύρος που είχε απωλέσει, ενώ οι επικριτές μιλούν για μία  πρωθυπουργό οπαδό της σκληρής γραμμής στην αντιπαράθεση της με τα συνδικάτα, στους απεργούς πείνας και προς όποιον αντιτίθετο στο όραμα της για τη χώρα.

Η πολιτική της πορεία ακόμα και σήμερα, μετά από δεκαετίες, προκαλεί αντιπαραθέσεις σε κάθε επίπεδο.

Ως πρώτη γυναίκα πρωθυπουργός της Βρετανίας άφησε έντονο το στίγμα της.

Αυτό που έχει ξεχαστεί λόγω των μετέπειτα πολιτικών της, είναι πως όντας στην αντιπολίτευση, η Μάργκαρετ Θάτσερ διεξήγαγε εκστρατεία, προκειμένου η Μεγάλη Βρετανία να παραμείνει στις τότε Ευρωπαϊκές Κοινότητες.

Από τη στιγμή, όμως, που ανέβηκε στον πρωθυπουργικό θώκο, η Σιδηρά Κυρία κοντραρίστηκε άγρια με την Ευρώπη, βάζοντας τους πρώιμους σπόρους του Brexit.

Ασφαλώς όμως είχε την πολιτική οξυδέρκεια να μη θέσει ποτέ ζήτημα αποχώρησης της Βρετανίας από την ΕΕ. Άλλο που στις διαπραγματεύσεις ήταν σκληρή, αμετακίνητη, διασφαλίζοντας τα εθνικά της συμφέροντα.

«Θέλω τα λεφτά μου πίσω», ήταν η φράση της  στην ιστορική σύνοδο του Δουβλίνου το Νοέμβριο του 1979, έξι μόλις μήνες μετά την εκλογή της, ζητώντας να μειωθεί η συμβολή της Μεγάλης Βρετανίας στον ευρωπαϊκό προϋπολογισμό. Τέσσερα χρόνια αργότερα, έπειτα από πρωτοβουλία του Γάλλου πρόεδρου Φρανσουά Μιτεράν στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Φοντενεμπλό, τα πήρε όντως πίσω. Σύμφωνα με υπολογισμούς της ίδιας από το 1985-2000, χάρη σε εκείνη τη συμφωνία, η Μεγάλη Βρετανία έχει γλιτώσει 28 δισεκατομμύρια λίρες. Και απολύτως ακριβής να μη είναι ο υπολογισμός, δίνει μια τάξη μεγέθους.

Έδωσε σκληρές μάχες εναντίον του ευρώ και εναντίον της μεταβίβασης εξουσιών στις Βρυξέλλες,.

Και πάλι, το 1990 ήταν η Ευρώπη που προκάλεσε την πτώση της. Η έντονη και απόλυτη στάση της απέναντι στην Ευρώπη και άλλα θέματα την είχαν αποξενώσει από πολλά μέλη του υπουργικού της συμβουλίου, οδήγησε μία ευρεία πλειοψηφία μέσα στο κόμμα της να την οδηγήσει στην αποχώρηση από την Ντάουνινγκ Στριτ.

“Δεν χαρακτηρίστηκε τυχαία Σιδηρά Κυρία από μία ρωσική εφημερίδα. Κατάλαβαν τι είδους αλλαγή φέρνει στη διεθνή πολιτική μέσω των στιβαρών απόψεων της, Έχει βαθύτατα – και αυτή είναι η παρακαταθήκη της – απαξιώσει ό,τι αποκαλούσαμε “υπαρκτός σοσιαλισμός” στο μετασοβιετικό ή σοβιετικό εκείνη την εποχή μπλοκ. Οπότε για εμάς θα παραμείνει είδωλο ενός ελεύθερου κόσμου και αγωνίστρια της ελευθερίας», είχε πει ο ο Πολωνός ευρωβουλευτής της Κεντροδεξιάς Τζάτσεκ Σαριούς-Βόλσκι.

«Έσωσε το έθνος. Η βρετανική οικονομία βρισκόταν σε πραγματικό χάος, όταν ανέλαβε την κυβέρνηση. Τρεις διαδοχικές κυβερνήσεις προσπάθησαν να βάλουν τάξη σε αυτό το χάος και το κατάφερε εκείνη. Παρέλαβε μια οικονομία σε αδιέξοδο και τη μετέτρεψε στην πιο ισχυρή οικονομία. Αυτό ήταν ένα εξαιρετικό επίτευγμα και με αυτόν τον τρόπο ενέπνευσε μία ολόκληρη γενιά νέων ανθρώπων να πιστέψουν στους εαυτούς τους και να πιστέψουν ακόμα ότι, παρά το γεγονός ότι μπορεί να γεννηθείς σε μία φτωχή οικογένεια, δε σημαίνει ότι πρέπει να είσαι φτωχός για όλη σου τη ζωή. Ο κόσμος είναι γεμάτος ευκαιρίες», έλεγε ο Ρίτσαρντ Άσγουορθ, Βρετανός ευρωβουλευτής των Συντηρητικών μιλώντας για τη Θάτσερ.

Μέσα στην αντιφατικότητα της που εύστοχα περιγράφει ο Φρνασουά Μιτεράν, στην ουσία η Θάτσερ αποθεώθηκε από τους οπαδούς των “καθαρών λύσεων” και της κυβερνητικής πυγμής.

Αντίστοιχα δαιμονοποιήθηκε από την Αριστερά σε όλη την Ευρώπη. Το επιχείρημα ενάντια σε “θατσερικές πολιτικές” ακούγεται ως σήμερα, χωρίς να είναι ξεκάθαρο σε τι ακριβώς αναφέρεται.

Αν θα έπρεπε να ξεχωρίσουμε τρία σημεία ορόσημα της διαδρομής της ως επικεφαλής της Βρετανίας, αυτά θα ήταν ο Μπόμπι Σαντς, τα Φώκλαντς και οι ανθρακωρύχοι. Και ακόμη ένα, το Χέιζελ…

Ο θάνατος του Μπόμπι Σαντς

Στις αρχές του 1981 μέλη του IRA, που κρατούνταν στην φυλακή Maze της Β. Ιρλανδίας ξεκίνησαν απεργία πείνας, ζητώντας επαναφορά του στάτους του πολιτικού κρατούμενου και βελτίωση συνθηκών διαβίωσης στις φυλακές. Μεταξύ αυτών ο Μπόμπι Σαντς, ο οποίος κατά την διάρκεια της απεργίας εξελέγη βουλευτής.

Μετά από 66 ημέρες απεργίας πείνας, ο Σαντς πέθανε, με την ίδια κατάληξη να έχουν ακόμη 9 σύντροφοί του. Η Θάτσερ εξαρχής τήρησε άτεγκτη στάση, αρνούμενη οποιαδήποτε συζήτηση με τους απεργούς πείνας.

Περισσότεροι από 100.000 άνθρωποι παρακολούθησαν την κηδεία του Μπόμπι Σαντς, ενώ ο θάνατός του σήκωσε ένα παγκόσμιο κύμα συμπαράστασης. “Ο κ. Σαντς ήταν ένας καταδικασμένος εγκληματίας. Επέλεξε να πάρει την ζωή του. Μία επιλογή που ο οργανισμός στον οποίο ανήκε δεν έδωσε σε πολλά από θύματά του”, είπε η Θάτσερ, μιλώντας στο βρετανικό κοινοβούλιο μετά τον θάνατό του.

Αν και τα βρετανικά Μέσα έκαναν λόγο για θρίαμβο της Θάτσερ, και της αποφασιστικότητάς της, η απεργία πείνας οδήγησε σε αύξηση των νέων που στρατολογούνταν στον IRA, ο Σαντς έγινε μάρτυρας και η Θάτσερ συνώνυμο του αυταρχισμού.

Δύο χρόνια αργότερα, μία βόμβα εξερράγη στο ξενοδοχείο του Μπράιτον όπου διέμενε η Θάτσερ και η κυβέρνησή της για το συνέδριο των Συντηρητικών. Πέντε άτομα σκοτώθηκαν, η ίδια δεν έπαθε τίποτα. Το επόμενο πρωί εκφώνησε κανονικά την ομιλία της, την οποία ξαναέγραψε, στο συνέδριο.

Ο Πόλεμος των Φώκλαντς

Στις 2 Απριλίου του 1982 το στρατιωτικό καθεστώς της Αργεντινής εισβάλει στα νησιά Φώκλαντ, που αποτελούν βρετανικές κτήσεις. Η Θάτσερ σχηματίζει πολεμικό συμβούλιο και στέλνει άμεσα ναυτικές δυνάμεις. Ο πόλεμος των Φώκλαντ, αν και ποτέ δεν ανακηρύχθηκε επίσημα ως τέτοιος, στις 74 μέρες που διήρκεσε, μέχρι τις 14 Ιουνίου, είχε συνολικά 907 θύματα. 649 Αργεντινοί στρατιωτικοί σκοτώθηκαν, 255 Βρετανοί και 3 κάτοικοι των νησιών.

Η πυγμή που επέδειξε η Θάτσερ, η άμεση αντίδρασή της και κυρίως το γεγονός πως ο γιος της βρισκόταν -όπως έλεγαν τότε- σε ένα πλοίο που διέσχισε τον Ατλαντικό, οδήγησαν στη νέα εκλογική της νίκη το 1983.

Στο μυαλό του μέσου Βρετανού, η αυτοκρατορία στην οποία ο ήλιος δε δύει ποτέ, δεν είχε πει την τελευταία της λέξη

Η σύγκρουση με τους ανθρακωρύχους

Από το 1981 η  Θάτσερ είχε καταστήσει γνωστή την πρόθεσή της για κλείσιμο ορυχείων. Η ευρεία εκλογική νίκη της ο 1983 θα της δώσει το περιθώριο για την υλοποίηση του σχεδιασμού της:  την άνοιξη του 1984 ανακοινώνει κοφτά το κλείσιμο 20 ορυχείων και τον περιορισμό της παραγωγής, έναντι των εισαγωγών που κρίθηκε ότι συμφέρουν περισσότερο. Αποτέλεσμα, η άμεση απώλεια 20.000 θέσεων εργασίας.

Λίγες ημέρες αργότερα, η Εθνική Ένωση Ανθρακορύχων αποφασίζει την κήρυξη απεργίας, η οποία επρόκειτο να κρατήσει έναν χρόνο.

Η Θάτσερ για άλλη μια φορά δεν κάνει ούτε μισό βήμα πίσω. Μιλά για “εσωτερικό εχθρό” και έχοντας εξασφαλίσει ικανά αποθέματα άνθρακα, επιτίθεται στους απεργούς με κάθε μέσο. Κινητοποιεί μεγάλες αστυνομικές δυνάμεις για την καταστολή τους και την προστασία των απεργοσπαστών, στερεί προνοιακά επιδόματα από τις συζύγους και τα παιδιά τους.

Με το τέλος της απεργίας, 25 ορυχεία έκλεισαν, κοινότητες καταστράφηκαν και ολόκληρες πόλεις εγκαταλείφθηκαν. Η “Σιδηρά Κυρία” είχε νικήσει ξανά.

Το Χέιζελ

Οι χούλιγκανς ήταν μια λερναία ύδρα στην περίοδο της διακυβέρνησης της. Δε θα διστάσει να αποβάλει από τις ευρωπαϊκές διοργανώσεις όλες τις αγγλικές ομάδες για 5 χρόνια, όχι μόνο της Λίβερπουλ, που προκάλεσαν τα δεκάδες θύματα στο Χέιζελ. Κατά πολλούς σε αυτή τη σκληρή και ακραία για πολιτικό απόφαση, βρίσκεται το μυστικό της επιτυχίας της Πρέμιερ Λιγκ. Οι Άγγλοι τα σχεδίασαν όλα από την αρχή, όσον αφορά το άθλημα που αυτοί ανακάλυψαν.

Το πρόσημο

Δε λύγισε ποτέ η Σιδηρά Κυρία;

Μόνο μια φορά έχει καταγραφεί, όταν ο γιος της χάθηκε στην έρημο για 6 μέρες, οδηγώντας στο τότε σχετικά νέο ράλι Παρίσι Ντακάρ. Δεν παρέλειψε πάντως να πληρώσει τη μικρή συμμετοχή της Βρετανίας στο κόστος των ερευνών (το μεγαλύτερο το επωμίστηκε αυτοβούλως η Αλγερία ) περί τις 1500 λίρες. Ήξερε καλά την αξία των συμβολισμών.

Κι ακόμη μία όταν παραιτήθηκε, αρνούμενη να ζητήσει τις 4 ψήφους που τις έλειπαν σε επαναληπτική ψηφοφορία.

Αυτό που δεν ξέρει ο πολύς κόσμος εκτός Βρετανίας είναι πως η νεοφιλελεύθερη Μάγκι, έχασε την κοινή γνώμη βάζοντας έναν κεφαλικό φόρο, τον οποίο αυτή έλεγε κοινωνικό.

Έπεσε βάζοντας φόρο, από αυτούς που οι νεοφιλελεύθεροι είναι κάθετα αντίθετοι!!!

Συνοψίζοντας:

Η Θάτσερ πέτυχε να ανορθώσει την οικονομία της χώρας της, να την ξανακάνει σημαντική. Για αυτό και μόνο θα μνημονεύεται θετικά από τους Βρετανούς ιστορικούς του μέλλοντος.

Αντίθετα, οι Ευρωπαίοι και ιδίως όσοι δεν ανήκαν στο ανατολικό μπλοκ, θα τη θυμούνται στην καλύτερη με ανάμεικτα συναισθήματα και σε κάθε περίπτωση ως μια πολιτική που βρέθηκε απέναντι σε κάθε λογική “ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης”.

Ήταν ίσως αυτή η πάγια θέση της που την έριξε από την εξουσία, παραμονές της περιβόητης “Άνοιξης του 1992” και της Συνθήκης του Μάαστριχτ.

Στα 11 χρόνια της παντοδυναμία της θα ιδρύσει πολιτική σχολή, αυτή του “νεοφιλελευθερισμού”, που όσοι αντέγραψαν, κατέγραψαν μόνο αποτυχίες, γιατί πολύ απλά καμία χώρα δεν ήταν ίδια με τη Βρετανία του 1979, ούτε καν οι ΗΠΑ που εφάρμοσαν παρόμοιες (αλλά όχι ακριβώς ίδιες) πολιτικές την ίδια εποχή.

Η ακαμψία που επέδειξε στην απεργία των ανθρακωρύχων θεωρείται παροιμιώδης και κοινωνικά ανάλγητη.

Σίγουρα υπήρξε τέκνο του καιρού της. Τίποτα δε μοιάζει με τα ΄80ς σε κάθε επίπεδο.

Δε βγαίνει άλλη Σιδηρά Κυρία του Δυτικού Κόσμου. Το καλούπι έσπασε.

Ήταν πάντα καχύποπτη με τους Γερμανούς, ποτέ δεν τα πήγε καλά ούτε με τους Γάλλους. Κι όμως πέρασε σχεδόν 12 χρόνια μαζί τους στο πλαίσιο της τότε ΕΟΚ.

Σε ατομικό όμως επίπεδο, κρίνοντας την ως καριερίστρια πολιτικό και με τη συνδρομή του συζύγου της, που τον αποκαλούσε “ο βράχος μου” για τη διαρκή οικονομική στήριξη του, η κόρη του μπακάλη δεν τα πήγε καθόλου άσχημα…

Μάλλον τρύπησε το ταβάνι της ως μια εξαιρετική χημικός δευτέρας διαλογής, όπως έλεγε με βρετανικό φλέγμα ένας καθηγητής της στην Οξφόρδη.

Η φιγούρα της θα είναι πάντα διχαστική, το πρόσημο της θα αλλάζει υπό το πρίσμα διαφορετικών γεγονότων και προσώπων, κάτι που θα καταγράφεται σε όλα τα σίριαλ ή τις ταινίες που έχουν ήδη βγει ή θα προκύψουν στο μέλλον.

Μία ρήση της παραμένει διαχρονική: “Εάν δίνεις προσοχή στην κοινή γνώμη και στα αποτελέσματα των δημοσκοπήσεων, τότε δεν κυβερνάς, αλλά υπακούς.”

Όσο για τον υπαρκτό τον οποίο πάλεψε με όλες της τις δυνάμεις να ακυρώσει και να αναιρέσει συνήθιζε να λέει: “Το πρόβλημα με το σοσιαλισμό είναι πως τελειώνει όταν τελειώσουν τα χρήματα των άλλων”.

Η φήμη της αλλά και η σκιά της παραμένουν τεράστιες.