Ο αυτισμός είναι μία από τις μείζονες αναπτυξιακές διαταραχές, οι οποίες στην πράξη εμπεριέχουν ένα μεγάλο φάσμα καταστάσεων, γνωστές και ως “Διάχυτες Αναπτυξιακές Διαταραχές”. Πρόκειται για νευροψυχιατρικές καταστάσεις που εμφανίζουν μεγάλη ποικιλία εκφάνσεων, προκύπτουν από διάφορους παράγοντες περιβαλλοντικούς και μη. Από την παραπάνω διατύπωση γίνεται σαφές ότι ο “αυτισμός” είναι ένας όρος που σχετίζεται με διαταραχές, που εκδηλώνονται με διάφορες μορφές σε διαφορετικά άτομα (αυτιστικό φάσμα).

Η αιτία του αυτισμού εξακολουθεί να παραμένει άγνωστη, παρά τις επίμονες μελέτες. Πιθανολογείται ότι ο αυτισμός είναι απόρροια ενός συνδυασμού διαφόρων αιτιών. Κάποιες έρευνες υποδεικνύουν νευρολογικό πρόβλημα, που επηρεάζει εκείνα τα τμήματα του εγκεφάλου, τα οποία επεξεργάζονται τη γλώσσα και τις πληροφορίες, που δίνουν οι αισθήσεις.

Υπάρχουν υπόνοιες επίσης για δυσαναλογία κάποιων συγκεκριμένων νευροχημικών ουσιών στον εγκέφαλο. Γενετικοί παράγοντες ενδέχεται κάποιες φορές να εμπλέκονται. Έχει αποδειχθεί όμως, ότι δεν υπάρχει αιτιολογική σύνδεση ανάμεσα στο οικογενειακό περιβάλλον και στην ανάπτυξη μιας διαταραχής του φάσματος του αυτισμού.

Προσβάλλει 1 στις 2.500 γεννήσεις. Σύμφωνα με πρόσφατες ευρωπαϊκές έρευνες τα ποσοστά των ατόμων που εμφανίζουν αναπτυξιακές διαταραχές του φάσματος του αυτισμού ανέρχονται σε 58 ανά 10.000 άτομα. Τα τελευταία χρόνια, έχουν δημοσιευτεί μελέτες στην Αμερική που αναφέρουν ότι 1 ανά 88 παιδιά στο γενικό πληθυσμό έχουν διαγνωστεί με αυτισμό!

Στην Ελλάδα υπολογίζεται ότι υπάρχουν τουλάχιστον 5.000 παιδιά και ενήλικα άτομα με κλασικό αυτισμό και 30.000 άτομα με αυτιστικού τύπου διαταραχές ανάπτυξης. Τα νούμερα αυτά ίσως είναι μικρά και να απέχουν από την πραγματικότητα, καθώς διευρύνεται η διαδικασία της διάγνωσης.

Ο αυτισμός παρουσιάζεται σε όλο τον κόσμο, σε όλες τις φυλές, τις εθνικότητες και τις κοινωνικές τάξεις. Τέσσερα στα πέντε άτομα με αυτισμό είναι αγόρια.

Εκτός από τα σοβαρά προβλήματα στη γλώσσα και τις κοινωνικές σχέσεις, τα άτομα με αυτισμό βιώνουν συχνά μια τρομερή υπερκινητικότητα ή ασυνήθιστη παθητικότητα στις καθημερινές τους δραστηριότητες, καθώς επίσης και στις σχέσεις τους με τους γονείς τους, τα μέλη της οικογένειας και τα άλλα άτομα.

Τα άτομα με αυτισμό απολαμβάνουν συχνά τις ίδιες ψυχαγωγικές δραστηριότητες με τα άτομα που δεν πάσχουν από κάποια αναπηρία. Συχνά, τους αρέσει η μουσική, το κολύμπι, η πεζοπορία, το τραγούδι, η ιππασία και άλλες δραστηριότητες.

Συχνά τα άτομα με αυτισμό μπορεί να έχουν ένα συγκεκριμένο ενδιαφέρον σε κάποια δραστηριότητα στην οποία γίνονται “expert“. Θέματα για συγκεκριμένα ενδιαφέροντα μπορεί να είναι τα αθλητικά νέα, οι διαδρομές των λεωφορείων, η γεωγραφία, οι μάρκες αυτοκίνητων.

Για άλλα άτομα, τα συγκεκριμένα ενδιαφέροντα μπορεί να είναι πράγματα που ερεθίζουν τις αισθήσεις τους, όπως για παράδειγμα το να βλέπουν το νερό να τρέχει, να ξεφυλλίζουν τις σελίδες ενός βιβλίου, να τρίβουν τα χέρια τους σε συγκεκριμένα υφάσματα.

Αξίζει να αναφερθεί ότι το πιο κοινό σημείο των αυτιστικών παιδιών είναι ότι αφορά όμορφα έως εξαιρετικά όμορφα παιδιά!

Στον αυτισμό, τα προβλήματα συμπεριφοράς κυμαίνονται από πολύ σοβαρά έως πολύ ελαφριάς μορφής. Τα σοβαρά προβλήματα συμπεριφοράς εκδηλώνονται με τη μορφή ασυνήθιστης, επιθετικής και, σε κάποιες περιπτώσεις, ακόμα και αυτοκαταστροφικής συμπεριφοράς.

Αυτοί οι τρόποι συμπεριφοράς μπορεί να είναι επίμονοι και πολύ δύσκολο να αλλάξουν. Στην πιο ελαφριά του μορφή, ο αυτισμός μοιάζει με μαθησιακή δυσκολία. Συχνά, όμως, ακόμα και άτομα που πάσχουν από ελαφριά μορφή αυτισμού έχουν σημαντικές αναπηρίες στην καθημερινή τους ζωή, λόγω των ελλείψεων τους στους τομείς της επικοινωνίας και των κοινωνικών σχέσεων.

Ο αυτισμός μπορεί να υπάρχει μόνος του ή σε συνδυασμό με άλλες αναπτυξιακές διαταραχές, όπως νοητική καθυστέρηση επιληψία, κώφωση, τύφλωση. Τα περισσότερα παιδιά με νοητική υστέρηση αναπτύσσουν ικανότητες με έναν ομοιογενή ρυθμό μάθησης, παρόλο που είναι πιο αργός από εκείνον των παιδιών της ίδιας ηλικίας.

Τα άτομα με αυτισμό παρουσιάζουν αποκλειστικά ανομοιογενή εξέλιξη ικανοτήτων. Τείνουν να έχουν ελλείψεις σε συγκεκριμένους τομείς, με πιο κοινή την δυσκολία τους να επικοινωνήσουν και να συνδεθούν με τους άλλους, ενώ συχνά αναπτύσσουν πολύ μεγαλύτερες ικανότητες σε κάποιους άλλους τομείς, ιδίως σε ότι αφορά τη μνήμη. Είναι σημαντικό να διαχωρίσουμε τον αυτισμό από την νοητική καθυστέρηση ή από άλλες διαταραχές. Η λανθασμένη διάγνωση θα οδηγήσει σε λανθασμένη θεραπεία και εκπαίδευση.

Όπως συμβαίνει με τις περισσότερες διαταραχές της παιδικής ηλικίας, είναι σημαντικό να γίνει νωρίς η διάγνωση της διαταραχής, ο καθορισμός των σημείων όπου εντοπίζονται οι μεγαλύτερες δυσκολίες στο άτομο και έτσι να ξεκινήσει νωρίς  η αντιμετώπισή τους (πρώιμη παρέμβαση).

Μελέτες δείχνουν ότι όλα τα άτομα με αυτισμό μπορούν να βελτιωθούν σημαντικά με την κατάλληλη θεραπευτική και εκπαιδευτική αντιμετώπιση. Πολλά άτομα με αυτισμό δείχνουν τελικά μεγαλύτερη ανταπόκριση στους άλλους καθώς μαθαίνουν να κατανοούν τον κόσμο γύρω τους.