Του Γεωργίου Βλάχου (MSc in Data Analysis in Global Politics), Διοικητικού & Πολιτικού Επιστήμονα-Οικονομολόγου, Ανώτερου Αξιωματικού ΠΝ σε εφεδρεία, Συμβούλου Οργανισμών, Μέλους του Ελληνικού Ινστιτούτου Εσωτερικών Ελεγκτών, Ιδιώτη Εμπειρογνώμονα ΑΣΕΠ

Η σύγχρονη πολιτική ιστορία της Ελλάδας και ειδικά της περιόδου που αντικατοπτρίζει το χρονικό διάστημα από τον Β’ παγκόσμιο πόλεμο και εντεύθεν, συνίσταται από κορυφαία γεγονότα που διαμόρφωσαν ένα πλαίσιο «κινούμενης άμμου». Εμφύλια σύγκρουση ως απόρροια του μεγάλου διχασμού, εξωθεσμικές ή/και εξωγενείς παρεμβάσεις, ενδοκομματικές ή/και διακομματικές κρίσεις, συνασπισμοί ή απορροφήσεις, εκκωφαντική εμφάνιση ή απόσυρση (εκούσια-ακούσια) πολιτικών κολοσσών, δολοφονίες ένθεν-κακείθεν, πολλαπλές απόπειρες ή επιβολή μετασχηματισμού του πολιτεύματος είναι ορισμένα από ένα πλήθος δεδομένων που στιγματίζουν έως σήμερα την πολιτικο-κοινωνική ζωή, παρά τις προσπάθειες εθνικής συμφιλίωσης που κατά καιρούς έλαβαν χώρα, προσπάθειες οι οποίες παρά ταύτα ανασχέθηκαν ιδιαίτερα μετά την πρόσφατη οικονομική κρίση που ανέδειξε υφέρπουσες λαϊκίστικες και τυχοδιωκτικές προσεγγίσεις.

Μία από τις πλέον αναγνωρίσιμες περιπτώσεις αποτελεί η μετακίνηση διάσημων πολιτικών από την κομματική μήτρα τους και η προσωρινή ή μόνιμη ένταξή τους σε άλλη πολιτική παράταξη, ακόμα και στην αντιδιαμετρικά αντίθετη. Κοινή τους τομή αποτέλεσε η προσπάθεια ανάσχεσης του κομμουνισμού τα μεταπολεμικά έτη και η εξασφάλιση ένταξης και μονιμοποίησης της Ελλάδας στο βορειο-αντλαντικό σύμφωνο (ΝΑΤΟ) και εν γένει στον ελεύθερο δυτικό κόσμο, καθώς και η προσήλωση στις αρχές της αστικής δημοκρατίας. Χαρακτηριστικά παραδείγματα έχουν ως ακολούθως:

Το, δεξιάς κατεύθυνσης, κόμμα «Ελληνικός Συναγερμός» που ιδρύθηκε το 1951 από τον στρατάρχη Αλέξανδρο Παπάγο, δεν απορρόφησε μόνον το μεγαλύτερο μέρος της δύναμης των κομμάτων «Λαϊκόν Κόμμα», «Νέον Κόμμα» και «Λαϊκόν Ενωτικόν Κόμμα» (ομοίως δεξιάς κατεύθυνσης), αλλά ενέταξε και ορισμένους βουλευτές-στελέχη του Κέντρου, κυρίως από το «Κόμμα Γεωργίου Παπανδρέου» όπως είχε εν τω μεταξύ μετονομαστεί το «Δημοκρατικόν Σοσιαλιστικόν Κόμμα», μεταξύ των οποίων και τον ίδιο.

Πέραν του Γεωργίου Παπανδρέου, ο οποίος στις εκλογές του 1951 δεν είχε εκλεγεί βουλευτής, ο «Ελληνικός Συναγερμός» συνεργάστηκε με άλλους 69 «κεντρώους» πρώην υπουργούς, βουλευτές και πολιτευτές του, βενιζελικής προέλευσης, κόμματος «Κόμμα Φιλελευθέρων» (Τσουδερός, Μερκούρης, Λύχνος, Εξηντάρης κ.ά.). [Με σημερινούς όρους θα λέγαμε ότι ο «Ελληνικός Συναγερμός» αποτέλεσε τη βάση της πρώτης ευρύτατης «κεντροδεξιάς» σύμπραξης].

Το 1955, μετά την ανάληψη της πρωθυπουργίας από τον Κωνσταντίνο Καραμανλή κατόπιν εντολής σχηματισμού Κυβέρνησης που του εδόθη από τον βασιλέα Παύλο, ο ανωτέρω προσανατολίστηκε στη διάλυση του κόμματος «Ελληνικός Συναγερμός» και στην ίδρυση νέου ομοϊδεατικού κόμματος με την επωνυμία «Εθνική Ριζοσπαστική Ένωσις» (1956). Η «Εθνική Ριζοσπαστική Ένωσις» ενσωμάτωσε και βουλευτές που είχαν εκλεγεί στο παρελθόν με το «Κόμμα Φιλελευθέρων», όπως τους Ευάγγελο Αβέρωφ-Τοσίτσα, Κωνσταντίνο Τσάτσο, Γρηγόριο Κασιμάτη κ.ά.

Το 1956 δημιουργήθηκε εκλογικός συνασπισμός υπό τον τίτλο «Δημοκρατική Ένωσις» με επικεφαλής τον Γεώργιο Παπανδρέου, στον οποίο συμμετείχαν όχι μόνον «κεντρώα» κόμματα, αλλά και το δεξιόστροφο «Λαϊκό Κόμμα», καθώς και τα αριστερής κατεύθυνσης  «Ενιαία Δημοκρατική Αριστερά» και «Κόμμα Αγροτών-Εργαζομένων». [Με σημερινούς όρους η συγκεκριμένος συνασπισμός θεωρείται παράδειγμα αμφίπλευρης διεύρυνσης].

Κατά τη μεταπολίτευση μεταπήδησαν διαχρονικά από κεντροαριστερές οντότητες στη φιλελεύθερη «Νέα Δημοκρατία» σημαντικοί πολιτικοί παράγοντες (Πεσματζόγλου, Τσουδερού, Παπακωνσταντίνου, Κων/νος Μητσοτάκης, Αθανάσιος Κανελλόπουλος, Φλωρίδης, Χρυσοχοΐδης, Μενδώνη κ.ά.). [Με σημερινούς όρους η μεταπήδηση αυτή θεωρείται παράδειγμα διεύρυνσης προς το πολιτικό κέντρο/τον μεσαίο χώρο].

Ωστόσο, παρά την εμβάθυνση της επιστημονικής έρευνας και τη σημαντική βιβλιογραφία, έχει επισημανθεί ότι ορισμένες άλλες πολιτικές πτυχές της εν λόγω ιστορικής περιόδου δεν είναι ευρέως γνωστές. Μία εξ’ αυτών, αφορά στη μεθοδολογία διαδοχής της ηγεσίας της «δεξιάς-φιλελεύθερης» παράταξης, η οποία δεν συνδέεται αποκλειστικά με την πατροπαράδοτη παραίτηση των ηγητόρων της εφόσον ηττηθούν σε γενικές βουλευτικές εκλογές, ειδικά μετά το 1974. Εφόσον γίνει αναδρομή στο απώτερο και πρόσφατο παρελθόν, θα διαπιστωθεί ότι από τη δεκαετία του 1970-και όχι μόνον-ακολουθείται σχεδόν με θρησκευτική ευλάβεια το, κατά τον συγγραφέα, φαινόμενο της «κομματικής δυαδικότητας», εναλλακτικά του «κομματικού διπολισμού».

Πιο συγκεκριμένα, υπογραμμίζεται πώς κάθε φορά που ετίθετο θέμα διαδοχής της ηγεσίας της υπόψη παράταξης, η διελκυστίνδα αφορούσε δύο βασικές κομματικές επιρροές υπό τον αντίστοιχο επικεφαλής. Η μία περισσότερο συντηρητική και η άλλη περισσότερο κεντρογενής (βασισμένες είτε σε ιδεολογικές, είτε σε ιστορικές αναφορές ), αν και σε ορισμένες περιστάσεις οι διαφορές είναι σχετικά δυσδιάκριτες. Σημειώνονται οι κάτωθι ενδεικτικές περιπτώσεις:

1980: Η μετάβαση του Κωνσταντίνου Καραμανλή στο θώκο της Προεδρίας της Δημοκρατίας, σηματοδότησε τη διεκδίκηση της ηγεσίας της Νέας Δημοκρατίας από τον Γεώργιο Ράλλη και τον Ευάγγελο Αβέρωφ-Τοσίτσα. Ο μεν πρώτος προερχόμενος από την «καθαρή» δεξιά παράταξη («Λαϊκόν Κόμμα», «Ελληνικός Συναγερμός» και «Εθνική Ριζοσπαστική Ένωσις»), ο δε δεύτερος υπηρέτησε τις «κεντρογενείς» κυβερνήσεις των Σ. Βενιζέλου, Θ. Σοφούλη, Α. Διομήδη κ. Ν. Πλαστήρα.

1984: Η αποχώρηση του Ευάγγελου Αβέρωφ-Τοσίτσα οδήγησε στη διεκδίκηση της προεδρίας της Νέας Δημοκρατίας από τον παραδοσιακά «κεντρώο» Κωνσταντίνο Μητσοτάκη και τον παραδοσιακά «δεξιό» Κωστή Στεφανόπουλο.

1994: Τη θέση του Προέδρου της Νέας Δημοκρατίας διεκδίκησαν αφενός ο «λαϊκός δεξιός» αλλά ήπιος Μιλτιάδης Έβερτ, αφετέρου ο, με παραδοσιακές δεξιές οικογενειακές καταβολές, Ιωάννης Βαρβιτσιώτης .

1996: Ο Γιώργος Σουφλιάς, ένας καθαρόαιμος μετριοπαθής νεοδημοκράτης (με διαφοροποιήσεις έναντι ορισμένων θεσμικών επιδιώξεων του κόμματός του όπως π.χ. η πρόσφατη αντίθεσή του στην ίδρυση πανεπιστημιακής αστυνομίας), διεκδίκησε τη θέση του Προέδρου της Νέας Δημοκρατίας από τον Μιλτιάδη Έβερτ.

1997: Η αναλογία των υποψηφίων ήταν απόλυτη. Από τη μία πλευρά υποψήφιοι πρόεδροι ήσαν οι καθαρόαιμοι «δεξιοί» Μιλτιάδης Έβερτ και Βύρων Πολύδωρας και από την άλλη ο Γιώργος Σουφλιάς που υποστηρίχθηκε από την αποκαλούμενη μητσοτακική και άρα «κεντρογενή» πτέρυγα της Νέας Δημοκρατίας και ο γνήσιος εκφραστής-ίσως και ανάδοχος-του πολιτικού όρου «μεσαίος χώρος» Κώστας Καραμανλής ο οποίος τελικά εξελέγη.

2009: Βασικοί υποψήφιοι πρόεδροι της Νέας Δημοκρατίας ήσαν ο «σκληρός δεξιός» Αντώνης Σαμαράς και η οικογενειακά εκπορευόμενη «κεντρογενής» Ντόρα Μπακογιάννη.

2015: Ο νυν Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, υπέρμαχος, θεωρητικά και πρακτικά, της πολιτικής του «ανοίγματος προς το κέντρο» υπερίσχυσε του παραδοσιακά «δεξιού» Ευάγγελου Μεϊμαράκη.

Προ ολίγων ημερών έλαβε χώρα ένας ακόμα κυβερνητικός ανασχηματισμός με θεσμική πρωτοβουλία του Πρωθυπουργού της χώρας. Πέραν όλων όσων διαμείφθηκαν και σχολιάστηκαν στον δημόσιο διάλογο, θεωρείται ότι θα πρέπει να δοθεί βαρύτητα στη σημαντική αναβάθμιση δύο ηλικιακά νέων και ικανών πολιτικών προσώπων τα οποία, κατά την άποψη και πρόβλεψη του γράφοντος, επιλέγηκαν για:

-Την επιβεβαίωση και της εσωκομματικής κυριαρχίας του Κυριάκου Μητσοτάκη.

-Την πολυδιάσπαση του συστήματος των «δελφίνων»-μελλοντικών διεκδικητών της ηγεσίας της Νέας Δημοκρατίας, ως αντιστάθμισμα σε εκείνους που εκ της ασφάλειας της καρέκλας τους δεν εκτίθενται σε αυξημένους κινδύνους, ώστε να αυτοπροσκληθούν ως μελλοντικοί σωτήρες, εν είδει τιμωρίας.

-Την παράκαμψη υφιστάμενων πολιτικών από άφθαρτους.

-Τη διαιώνιση της προαναφερόμενης «κομματικής δυαδικότητας» ή «κομματικού διπολισμού», ως αναγκαιότητα αυτοσυντήρησης και προοπτικής της Νέας Δημοκρατίας, προκειμένου να εξακολουθήσει να αποτελεί τον βασικό πολιτικό πολυσυλλεκτικό παράγοντα στην Ελλάδα, καθώς τα εν λόγω πρόσωπα, ήτοι ο Κωνσταντίνος Κυρανάκης και ο Κυριάκος Πιερρακάκης, εξυπηρετούν τη συγκεκριμένη παραταξιακή συνθήκη. Το κρίσιμο είναι να επιβεβαιώσουν οι ίδιοι, μέσω της εφαρμοσμένης  πρακτικής τους, τη θετική αντίληψη που έχει αποκομίσει η κοινωνία γι’ αυτούς, τώρα που θα «κολυμπήσουν στα βαθιά χωρίς σωσίβιο» και υπό τη δαμόκλειο σπάθη της εσωκομματικής καμαρίλας.

Απόψεις που συντείνουν στην αναβάθμιση του Κωστή Χατζηδάκη, λόγω ανάληψης της αντιπροεδρίας, εκτιμώνται ως επιφανειακές και επισφαλείς.

Άλλωστε δεν υφίσταται ιστορικό προηγούμενο Αντιπρόεδρος της Κυβέρνησης να προάγεται σε Πρόεδρο/Πρωθυπουργό, εκτός από μία αμελητέα περίπτωση κατά τη «σκοτεινή τριετία 1964-1967». Επιπλέον, η προσωπικότητα του Πρωθυπουργού διαφαίνεται ότι δεν αντιπροσωπεύει πρακτικές του τύπου «απονομή πολιτικού δακτυλιδιού στον εκλεκτό», καθώς ο ίδιος ανέτρεψε στην πράξη ανάλογες πρακτικές σε βάρος του όταν εκλέχθηκε για πρώτη φορά στην ηγεσία του κομματικού οργανισμού.

Τα ανωτέρω απομένει να επιβεβαιωθούν σε βάθος χρόνου, λαμβάνοντας υπόψη ότι το πολιτικό σύστημα αξιολογείται ότι επανέρχεται σε καθεστώς αβεβαιότητας και αστάθειας, καθώς λαϊκίστικες δυνάμεις επανέρχονται με μεταλλαγμένη προσωπίδα στο προσκήνιο εκμεταλλευόμενες τις κυβερνητικές αμέλειες, σφάλματα και αστοχίες και την ανακατεύθυνση επαγγελματικών, συντεχνιακών και επιχειρησιακών ελίτ, με σκοπό να πάρουν την πολιτική εκδίκησή τους εκπορευόμενη και από προσωπικά κίνητρα.