Η επικοινωνία μέσω της ομιλίας είναι ένα κατεξοχήν ανθρώπινο χαρακτηριστικό. Η ομιλία αποτελεί μέρος των σχέσεων του ατόμου με το περιβάλλον του. Κάθε παιδί γεννιέται ως ομιλητής σ ένα κόσμο ομιλητών και μαθαίνει την γλώσσα επειδή η επικοινωνία βρίσκεται στην ανθρώπινη φύση του.

Έχει δηλαδή την φυσική ετοιμότητα να δέχεται  φθογγολογικά σημάδια, να ερμηνεύει τη σημασία τους και να τα  χρησιμοποιεί κατάλληλα στην επαφή του με τους άλλους.

Βασική προϋπόθεση  για να αναπτύξει ένα παιδί την ομιλία είναι η ακοή. Αν δηλαδή ένα παιδάκι γεννηθεί κωφό δεν θα αναπτύξει από μόνο του λόγο ποτέ.

Μέσα σ ένα σύντομο σχετικά χρονικό διάστημα το παιδί μαθαίνει αυθόρμητα τις βασικές φωνολογικές, μορφολογικές, συντακτικές και σημασιολογικές δομές μέσα από το στενό του περιβάλλον.

Ο όρος ομιλία αναφέρεται  στο ηχητικό ή ακουστικό σήμα το οποίο παράγεται από τη συνδυασμένη δραστηριότητα των πνευμόνων, του λάρυγγα, της στοματικής κοιλότητας και της ρινικής κοιλότητας.

Η ομιλία μεταφέρει γλωσσικό μήνυμα και ως εκ τούτου έχει περίπλοκη ιεραρχική δομή: συγκεκριμένες ηχητικές μονάδες συνδυάζονται ώστε να σχηματίσουν λέξεις, οι λέξεις με την σειρά τους συνδυάζονται και σχηματίζουν προτάσεις, ενώ οι λέξεις και οι προτάσεις είναι φορείς του μηνύματος.

Ο όρος επικοινωνία περιλαμβάνει την ομιλία και τη γλώσσα. Επικοινωνία είναι κάτι ευρύτερο, είναι η μεταβίβαση και η πρόσληψη κάθε είδους μηνύματος, ακόμα και μη λεκτικού. Για παράδειγμα, ένα χασμουρητό μπορεί να μεταβιβάσει το μήνυμα ότι κάποιος είναι κουρασμένος.

Προϋποθέσεις για την ανάπτυξη της ομιλίας:

Υπεύθυνα για την παραγωγή της ομιλίας είναι οι πνεύμονες, η τραχεία, ο λάρυγγας (ο οποίος περιλαμβάνει τις φωνητικές χορδές), ο φάρυγγας, το στόμα και η μύτη. Οι ήχοι παράγονται  από μεταβολές στο σχήμα της φωνητικής κοιλότητας πάνω από το λάρυγγα.

Τα όργανα της φωνητικής κοιλότητας που συμμετέχουν στην παραγωγή ενός ήχου ονομάζονται αρθρωτές. Οι αρθρωτές διακρίνονται σε ενεργητικούς  και παθητικούς

Οι λογοθεραπευτές ασχολούνται με τους ενεργητικούς αρθρωτές οι οποίοι και είναι η γλώσσα, τα χείλη, η μαλακή υπερώα και το σαγόνι.

Πιο αναλυτικά παραθέτουμε τα γενικά στάδια ανάπτυξης της ομιλίας που είναι ίδια για όλα τα παιδιά:

0-6 μηνών: παράγει ήχους ευχαρίστησης, αντιδρά στους ήχους και γυρίζει το κεφάλι του, χρησιμοποιεί διαφορετικό κλάμα ανάλογα με τις ανάγκες του, αναγνωρίζει φωνές και γελάει όταν του μιλάνε, μιμείται ήχους, η φωνή του παρουσιάζει ποικιλία στην  ηχηρότητα και τον τόνο, χρησιμοποιεί χειρονομίες για να υποδείξει αυτό που θέλει

6-12 μηνών καταλαβαίνει το όχι και το ναι, ανταποκρίνεται στο όνομα του, εμφάνιση πρώτων λέξεων , έντονα στοιχεία προσωδίας και επιτονισμού,

ακούει όταν του μιλάνε, σιγά – σιγά αρχίζει να αλλάζει το βάδισμα και χρησιμοποιεί σκόπιμα την ομιλία, εκφραστικό λεξιλόγιο 1-3 λέξεων, χρησιμοποιεί κυρίως ουσιαστικά, καταλαβαίνει τις απλές εντολές

13-18 μηνών: η ομιλία του είναι σχεδόν ακατάληπτη, ηχολαλεί, ακολουθεί απλές εντολές, παράγει κάποια σύμφωνα, εκφραστικό λεξιλόγιο 3-25 λέξεις ή και περισσότερες, χρησιμοποιεί παράλληλα χειρονομίες και φωνές

19-24 μηνών: η ομιλία του γίνεται κατανοητή και αρχίζει να μοιάζει σταδιακά με την ομιλία των ενηλίκων, εκφραστικό λεξιλόγιο 50-100 λέξεις ή και περισσότερες

αντιληπτικό λεξιλόγιο άνω των 300 λέξεων,χρησιμοποιεί προτάσεις με ουσιαστικά και ρήματα, καθώς και  προσωπικές αντωνυμίες (εγώ, εσύ, αυτός), ακούει ιστορίες

ονομάζει πέντε μέρη του σώματος και κάποια οικεία αντικείμενα καταλαβαίνει και ακολουθεί εντολές με δύο μέρη.

2-3 ετών: η ομιλία είναι περισσότερο κατανοητή από τους ξένους, κατανοεί τις έννοιες όλα και πολλά, ζητά τα αντικείμενα με το όνομα τους, προσδιορίζει διάφορα μέρη του σώματος, εκφράζει την ανάγκη του για τουαλέτα, απαντά σε απλές ερωτήσεις, ακούει ιστορίες και τραγούδια, χρησιμοποιεί προτάσεις των 3-4 λέξεων

κάνει ερωτήσεις χρησιμοποιώντας 2 λέξεις, αντιλαμβάνεται 500-900 λέξεις

ενώ το εκφραστικό λεξιλόγιο αποτελείται  από 50-250 λέξεις ή περισσότερες,

μιλάει δυνατά, κάνει γραμματικά και συντακτικά λάθη, παραλείπει ή αντικαθιστά κάποια φωνήματα όταν μιλάει

3-4 χρονών :ακολουθεί σύνθετες εντολές (2-3 μέρη), καταλαβαίνει αντίθετες έννοιες, απαντά και κάνει απλές ερωτήσεις, εκφράζει συναισθήματα, χρησιμοποιεί προτάσεις με 4-6 λέξεις, καταλαβαίνει 1200 – 2000 λέξεις, εκφραστικό λεξιλόγιο 800 -1500 λέξεων, βελτιώνει τα συντακτικά και γραμματικά λάθη, ψιθυρίζει, χρησιμοποιεί σωστά τον πληθυντικό αριθμό, τις αντωνυμίες και τους χρόνους των ρημάτων, αντιλαμβάνεται τις έννοιες παρελθόν και μέλλον και συμμετέχει σε συζητήσεις

4-5 χρονών: καταλαβαίνει τους αριθμούς μέχρι το 3, αναγνωρίζει μέχρι 3 βασικά χρώματα, καταλαβαίνει τις έννοιες του χώρου, καταλαβαίνει πάνω από 2800 λέξεις

εκφραστικό λεξιλόγιο 900 – 2000 λέξεων, χρησιμοποιεί σύνθετες προτάσεις 4 -8 λέξεων, κάνει ορθή χρήση της γραμματικής, ακούει μια ιστορία και απαντά σε ερωτήσεις, περιγράφει την μέρα του στο σχολείο, αναμεταδίδει ακριβώς μια ιστορία, δίνει σύνθετες απαντήσεις, γνωρίζει τη χρήση αντικειμένων.

5-6 χρόνων: γνωρίζει και ονομάζει 6 χρώματα, ονομάζει 3 σχήματα, καταλαβαίνει περίπου 12000 λέξεις, αυξάνει συνεχώς το λεξιλόγιο του, συμμετέχει σε διαλόγους, μετράει αυτοματοποιημένα μέχρι το 30, συμμετέχει σε ομαδικά παιχνίδια και ακολουθεί τις οδηγίες, εκτελεί σύνθετες εντολές με 3 μέρη, ονομάζει τις μέρες της εβδομάδας, χρησιμοποιεί κλίσεις και χρόνους, επικοινωνεί εύκολα με ενήλικες.