Tα τελευταία χρόνια η ελληνική κοινωνία έχει αποκτήσει πολυεθνικό χαρακτήρα με συνέπεια την ύπαρξη μιας γλωσσικής πολλαπλότητας. Αποτέλεσμα είναι η διαρκής αύξηση των δίγλωσσων παιδιών στην Ελλάδα.

Με τον όρο διγλωσσία αναφερόμαστε στην κατάκτηση και χρήση δύο γλωσσών, που συντελείται παράλληλα κατά τη διάρκεια των πρώτων χρόνων ανάπτυξης του παιδιού (0-6 ετών).

Μετά από αυτή την περίοδο, οποιαδήποτε προσπάθεια εκμάθησης μιας δεύτερης γλώσσας αφορά απλά την εκμάθηση μιας ξένης γλώσσας. Στο διάστημα αυτό το παιδί εκτίθεται ταυτόχρονα σε δύο διαφορετικά συστήματα σύνταξης, γραμματικής και λεξιλογίου.

Όπως ένα παιδί, που χρησιμοποιεί μόνο μία γλώσσα έτσι και ένα παιδί που χρησιμοποιεί ταυτόχρονα δύο ή περισσότερες γλώσσες μπορεί να παρουσιάσει δυσκολία στον λόγο και στην ομιλία του.

Μια μεγάλη ανησυχία των γονιών που μεγαλώνουν δίγλωσσα παιδιά είναι οι δυσκολίες που θα αντιμετωπίσουν τα παιδιά τους τόσο στην ανάπτυξη του λόγου τους όσο και μετέπειτα στην φοίτηση τους στο δημοτικό.

Δεν υπάρχουν στοιχεία που να επιβεβαιώνουν ότι τα δίγλωσσα παιδιά θα παρουσιάσουν διαταραχές λόγου και ομιλίας ή μαθησιακές δυσκολίες. Παρ’ όλα αυτά έχει γίνει μία άτυπη σύνδεση μεταξύ της διγλωσσίας και των προβλημάτων που μπορεί να παρουσιάσει ένα δίγλωσσο παιδί μεγαλώνοντας.

Πολλοί γονείς ανησυχούν μήπως προκαλούν σύγχυση στο παιδί τους και το ‘οδηγούν’ σε διαταραχές λόγου και ομιλίας στην προσπάθεια του να ανταπεξέλθει στην εκμάθηση  δύο γλωσσών.

Έρευνες. οι οποίες έχουν συγκρίνει μονόγλωσσα και δίγλωσσα παιδιά σε διάφορες ηλικίες καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι τα δίγλωσσα παιδιά δεν υστερούν σε τίποτα από αυτά που έχουν μόνο μία μητρική γλώσσα. Τόσο ποσοτικά όσο και ποιοτικά ο λόγος και στις δύο ομάδες παιδιών εξελίσσεται με παρόμοιο ρυθμό. Το παιδί που έρχεται στον κόσμο σε ένα δίγλωσσο περιβάλλον οφείλει να μυηθεί και στις δύο γλώσσες.

Επομένως, η διγλωσσία δεν είναι η αιτία παρουσίας προβλημάτων στο λόγο. Τυχόν προβλήματα λόγου και ομιλίας παρουσιάζονται είτε το παιδί είναι μονόγλωσσο είτε δίγλωσσο.

Από την άλλη πλευρά, σε περίπτωση παρουσίας γλωσσικών διαταραχών, σε ένα δίγλωσσο παιδί, καλό θα είναι για ένα διάστημα να ενισχύεται σε μεγαλύτερο βαθμό η γλώσσα που χρησιμοποιείται στην κοινωνία που μεγαλώνει το παιδί, ώστε να είναι επαρκής η κατάκτηση της για την ένταξη του σε αυτή.

Είναι βασικό ο κάθε γονέας που μεγαλώνει ένα δίγλωσσο παιδί, να χειρίζεται με μεγάλη ευχέρεια την γλώσσα, σαν μητρική του. Η εκμάθηση προς το παιδί, πχ αγγλικών από έναν Έλληνα γονέα, λόγω της επιθυμίας του να γνωρίσει εξ’ απαλών ονύχων, να μιλά την γλώσσα αυτή, δεν κάνει το παιδί δίγλωσσο και παράλληλα προκαλεί σύγχυση και γλωσσική ανεπάρκεια στο παιδί.

Το ορθό είναι ο κάθε γονέας να μιλά στο παιδί στην μητρική του γλώσσα, ενώ μεταξύ τους οι δύο γονείς να επικοινωνούν σε μία από τις δύο γλώσσες.

Οι συνήθεις δυσκολίες, που μπορεί να αντιμετωπίσει ένα δίγλωσσο παιδί είναι οι εξής:

Φωνολογικά λάθη (κάποια φωνήματα μπορεί να μην υπάρχουν σε κάποιες γλώσσες)

Λάθη σε γραμματικούς και συντακτικούς κανόνες (υπάρχουν διαφορετικοί κανόνες σε κάθε γλώσσα)

Χρήση λέξεων και από τις δύο γλώσσες κατά τη διάρκεια της ομιλίας (με αποτέλεσμα να μπερδεύεται ο συνομιλητής)

Φτωχό λεξιλόγιο στη μία γλώσσα

Πώς μπορεί να βοηθήσει ένας λογοθεραπευτής;

Όταν ένα δίγλωσσο παιδί παρουσιάσει δυσκολίες στην ομιλία και στον λόγο του οι γονείς θα πρέπει να απευθυνθούν σε λογοθεραπευτή

Στόχος του λογοθεραπευτή είναι να μπορέσει να αποσαφηνίσει αν ο δίγλωσσος ομιλητής έχει γλωσσική υστέρηση, ή αν απλά παρουσιάζει γλωσσικές αναπτυξιακές λειτουργίες όπως αναμένονται με βάση την περιγραφή των δίγλωσσων ομιλητών. Ανάλογα με το αποτέλεσμα της αξιολόγησης λόγου και ομιλίας θα πρέπει να δοθεί είτε θεραπεία για τη γλωσσική υστέρηση, είτε διδαχή για τη γλωσσολογική πλευρά του λόγου που δεν έχει κατακτηθεί.

Εφόσον διαπιστωθεί πως το παιδί παρουσιάζει καθυστέρηση λόγου ή γλωσσική καθυστέρηση οι ειδικοί προτείνουν στους γονείς να διακόψουν για κάποιο χρονικό διάστημα τη χρήση της μιας γλώσσας και να ενισχυθεί σε μεγαλύτερο βαθμό η επαρκής κατάκτηση της γλώσσας, που χρησιμοποιείται στην κοινωνία, που μεγαλώνει το παιδί (π.χ. στην Ελλάδα θα πρέπει να ενισχυθεί η χρήση της ελληνικής γλώσσας, στην Αλβανία της αλβανικής κτλ.)

Το πρώτο σημαντικό βήμα για την αποτελεσματικότερη παρέμβαση σε δίγλωσσους ομιλητές είναι το ακριβές γλωσσικό ιστορικό που θα πρέπει να παρέχει ακριβείς πληροφορίες για την ηλικία εκμάθησης της δεύτερης γλώσσας, τη σειρά κατάκτησης της πρώτης και της δεύτερης γλώσσας, τον τρόπο κατάκτησης, το πολιτιστικό περιβάλλον, τη γλωσσική σχέση μεταξύ των γλωσσών του δίγλωσσου, καθώς  και για το χρόνο και την έκθεση του ομιλητή σε κάθε γλώσσα.

Τέτοιες πληροφορίες θα μπορούσαν να παρέχουν σημαντική βοήθεια στον τομέα της λογοθεραπείας, όταν θα υπάρξει εξειδικευμένη παρέμβαση σε έναν μαθητή προερχόμενο από γλωσσολογικά μεικτό περιβάλλον που παρουσιάζει λάθη φωνολογικής φύσεως.